Dit is een gastblog van de hand van Amy Auckland, promovendus aan de Universiteit van Edinburgh. Haar promotor is Gert Biesta. Haar stuk verschijnt hier in een Nederlandse vertaling. De oorspronkelijke versie verscheen op Teaching Matters, The University of Edinburgh. Daar kun je ook de video van Biesta’s lezing bekijken. (Onder Amy’s blog. Klikken op de video, niet op de link.)

In dit artikel schrijft Amy Aukland een weloverwogen reflectie op de keynote lezing van professor Gert Biesta, ‘Hoeveel onderzoek heeft het onderwijs nodig? Een pleidooi voor doordacht lesgeven‘, gehouden op de Learning & Teaching Conference. Amy is promovendus aan de Moray House School of Education and Sport. Deze post maakt deel uit van het Learning & Teaching Enhancement theme: Learning and Teaching Conference 2023.

Het is je vergeven als je dit een gewaagde inleiding vindt voor een keynote lezing op een conferentie die in het teken staat van de Scholarship of Learning and Teaching. Maar we hebben professor Gert Biesta uitgenodigd om de openingsdag van de Learning and Teaching Conference 2023 af te sluiten met een ‘provocatie’.

Suggereert Gert dat we geen onderwijsonderzoek nodig hebben? Waarschuwt hij dat het onderzoek dat we doen verkeerd is? Of waarschuwt hij misschien dat we gewoon teveel onderzoek doen? Nee. Nou ja, niet helemaal. Als een van zijn huidige PhD-studenten weet ik maar al te goed hoe Gert je wereldbeeld met zachte maar scherpe inzichten kan laten wankelen. Ik ben me er ook van bewust dat het niet moeilijk is om zijn bedoelingen verkeerd te begrijpen, vooral — zoals hij zelf al aangaf — wanneer iedereen van een pakkende titel houdt. Mijn taak in deze blogpost is dan ook te proberen zijn advies op te volgen met een doordachte reflectie op zijn oproep tot meer bedachtzaamheid van ons allemaal ten aanzien van onderwijs.

Vragen stellen bij ‘Wat werkt’

Gert’s provocatie is een kritiek op de alomtegenwoordige verbeteragenda’s in het huidige onderwijsonderzoek, -beleid en -praktijk. Deze agenda’s zijn geworteld in het idee dat de ‘effectiviteit’ van het onderwijs kan (en moet) worden verbeterd door bepaalde interventies te identificeren en implementeren die een positief effect hebben op het leren van leerlingen, meestal gemeten in termen van verbeterde resultaten.

Hoewel de wens om effectiviteit na te streven en uitvinden ‘wat werkt’ in de klas zijn oorsprong vindt in een goedbedoeld argument voor sociale rechtvaardigheid, betoogt Gert dat we hiermee op een hellend vlak terechtkomen. Onze kijk op lesgeven is vernauwd tot een mechanistisch proces waarin de juiste input (onderwijsinterventies) leidt tot de juiste output (resultaten). Deze visie op lesgeven impliceert dat alle kennis over de onderwijspraktijk empirisch is en dat het de taak van het onderwijsonderzoek is zich te wijden aan het pseudowetenschappelijke streven om dit ‘bewijsmateriaal’ te identificeren.

Een vertekend beeld van lesgeven

Zo’n opvatting van lesgeven is verleidelijk omdat het beleidsmakers en praktijkmensen makkelijke oplossingen belooft. Als we maar de juiste hoeveelheid financiering en onderzoek krijgen, kunnen we het onderwijs ‘repareren’ door de productie van gewenste resultaten te beheersen. Het probleem voor Gert is dat dit beeld een te eenvoudige voorstelling geeft van wat het betekent om les te geven. Het is een vertekening van de ‘ontmoeting’ van leerling en leraar waarin het ‘subject-zijn’ van de leerling op het spel staat. Deze ontmoeting gaat niet alleen over de inhoud die moet worden aangeleerd of de cijfers die moeten worden gehaald, maar ook over wat de leerlingen met hun leerproces zullen doen en hoe ze als subject van hun eigen leven zullen bestaan (voor meer over ‘subjectificatie’, zie Biesta, 2020b).

Op basis van wat hij ‘The Global Education Measurement Industry‘ heeft genoemd (Biesta, 2015a), suggereerde Gert dat we in onze zoektocht naar effectiviteit ons vermogen uit het oog verloren ons af te vragen wat echt belangrijk is in het onderwijs. Dat wil zeggen dat resultaten die vroeger als kwaliteitsindicatoren werden beschouwd, nu zelf kwaliteitsmaatstaven zijn geworden. Dit gebeurt via een proces waarin we waardevol vinden wat we kunnen meten in plaats van te proberen die dingen te meten die we echt waardevol vinden (Biesta, 2016a).

Een oproep tot verzet

Gert gebruikt zijn provocatie dus om ons tot actie op te roepen; ons ’te verzetten’ tegen het dominante pseudowetenschappelijke model in onderwijsonderzoek. Hij roept ons op om de onderliggende visie op onderwijs die dit model onderschrijft te bevragen en om een bredere visie op de doelen van onderwijs te erkennen (voor meer over de doelen van onderwijs, zie Biesta, 2015b).

Meer specifiek benadrukt Gert dat het belangrijk is dat leraren verder kijken dan wat empirisch bewijs ons in de klas kan bieden. Zowel om mogelijkheden toe te laten die zich nog niet hebben voorgedaan, als om te voorkomen dat mogelijke toekomsten voor onze leerlingen worden geblokkeerd. In beide situaties moet de leraar uitgaan van vertrouwen — het bieden van vrijheid en verantwoordelijkheid — in plaats van steunen op empirisch bewijs. Want zonder dit vertrouwen laten we de mogelijkheid van het transformerende vermogen van onderwijs niet toe.

Bedachtzame leraren; Bedachtzame onderzoekers

Mijn interpretatie van Gert’s boodschap is niet simpelweg dat wat werkt nooit zal werken, maar dat wat werkt niet altijd zal werken. Hij herinnert ons er ook aan dat ‘werken’ gemakkelijk tot het verkeerde gesprek kan leiden over de complexiteit van lesgeven en de dynamiek van onderwijs. En dit is net zo goed een probleem voor de onderwijspraktijk als voor het onderwijsonderzoek.

Met deze nuance daagt Gert ons uit om niet bezwijken voor de verleiding van empirische data en de belofte het onderwijs te ‘repareren’, maar om de volledige complexiteit te omarmen van wat onderwijs (en onderwijzen) goed maakt. Er is natuurlijk een plaats voor meten en evidence-based onderzoek, maar het is niet de enige, noch per se de meest geschikte vorm van onderzoek voor deze vraag.

In die zin roept Gert ons allemaal op om na te denken; goed na te denken over de visie op onderwijs waarmee we werken en het soort onderzoek dat nodig is om trouw te blijven aan deze visie. En ja, dat betekent dat we niet alleen maar meer onderwijsonderzoek moeten doen. We hebben op zijn minst onderzoek nodig dat ‘past’ bij de complexiteit van het onderwijs, zodat het ons onderwijs kan ondersteunen in plaats van een verleidelijk maar, in de meeste gevallen, vertekend beeld van onderwijs te geven.

Commentaar van conferentiedeelnemers op Gert’s lezing

Gert’s provocerende en stimulerende lezing maakte duidelijk dat we onderwijs willen, geen indoctrinatie, dus onderwijs moet een open, semiotische, recursieve activiteit zijn, en onderwijsonderzoek moet het ook als zodanig behandelen — en niet als een causale machine die alleen de zichtbare aspecten omvat. Zijn verfrissende kijk gaf me een gevoel van hoop voor de toekomst van het onderwijs, met vragen over hoe we daar vanaf hier kunnen komen.

— Professor Tim Drysdale

Van alle uitstekende lezingen en workshops die ik op deze conferentie heb bijgewoond, was die van Gert degene waar ik het vaakst naar terugga. Ik heb er meteen na afloop met collega’s over gesproken en ik heb veel andere mensen, van de universiteit en daarbuiten, verteld over deze echt tot nadenken stemmende lezing. Ik werd vooral getroffen door de ‘hellend vlak’-analogie: het gevaar dat we, vanuit het ontegenzeggelijk waardevolle uitgangspunt dat we iedereen goed onderwijs willen bieden, gaan vragen hoe we voor hoge kwaliteit kunnen zorgen en dat we alleen/voornamelijk datgene waarderen wat we kunnen meten. Dit is een gevaar waar we waarschijnlijk ook op andere gebieden mee te maken hebben. Ik ging weg van de lezing met het gevoel aangemoedigd en zelfs opnieuw geïnspireerd te zijn om te handelen als een ‘denkende professional’ die kan onderwijzen wat ik het belangrijkst vind: mijn studenten helpen zich te ontwikkelen tot verantwoordelijke individuen.

— Professor Sabine Rolle

De video van Biesta’s lezing kun je hier bekijken. (Onder Amy’s blog. Klikken op de video, niet op de link.)

Referenties en aanbevolen literatuur

Biesta, G.J.J. (2015a). Resisting the Seduction of the Global Education Measurement Industry: Notes on the Social Psychology of PISA. Ethics and education, 10(3), 348-360. DOI:10.1080/17449642.2015.1106030

Biesta, G.J.J. (2015b). What is Education For? On Good Education, Teacher Judgement, and Educational Professionalism. European Journal of Education, 50(1), 75–87. https://www.jstor.org/stable/26609254

Biesta, G.J.J. (2016a). Good Education in an Age of Measurement. Oxford: Routledge.

Biesta, G.J.J. (2016b). Improving education through research? From effectiveness, causality and technology, to purpose, complexity and culture. Policy Futures in Education, 14(2), 194-210. DOI: 10.1177/1478210315613900

Biesta, G.J.J. (2020a). Educational research: An unorthodox introduction. London: Bloomsbury.

Biesta, G.J.J. (2020b). Risking Ourselves in Education: Qualification, Socialization, and Subjectification Revisited. Educational Theory, 70(1), 89-104. https://doi.org/10.1111/edth.12411

Biesta, G.J.J. (2021). World-centred education. London/New York: Routledge.

Nederlandstalige literatuur

Biesta, G. (2015). Het prachtige risico van onderwijs. Culemborg: Phronese.

Biesta, G. (2022a). Wereldgericht onderwijs.Culemborg: Phronese.

Biesta, G. (2022b). Onderwijsonderzoek. Een onorthodoxe introductie. Amsterdam: Boom.

Amy Auckland

Amy zit momenteel in het tweede jaar van haar PhD in Education aan Moray House, onder begeleiding van professor Gert Biesta en dr. James MacAllister. Naast haar studie werkt Amy als stagiaire voor de IAD, waarbij ze organisatorische ondersteuning biedt voor de Learning and Teaching Conference in 2022 en 2023. Geïnspireerd door haar rol als voormalig hoofd wiskunde in Noord-Wales, is Amy’s onderzoek een vergelijkende casestudy die onderzoekt in hoeverre docenten in het voortgezet onderwijs in Schotland en Wales zich gesteund voelen om zich te ontwikkelen tot goede docenten binnen hun onderwijsbeleidsomgeving.

Gastblogger

Gastbloggers publiceren op uitnodiging en op persoonlijke titel. Hun visie is niet noodzakelijkerwijs de visie van het Blogcollectief. Commerciële uitingen worden niet geplaatst.