In deze gastblog doet Lieselotte Gill een persoonlijk verslag van International Conference on Learning Innovations and Quality (LINQ) 2019, die eind november in Roermond plaatsvond.
Lieselotte Gill is begeleider passend onderwijs bij Altra onderwijs en jeugdhulp in Amsterdam en student aan de Masteropleiding Onderwijswetenschappen van de Open Universiteit.
Trends en LINQ 2019 Conference, 22 november 2019, te Roermond
De ‘International Conference on Learning Innovations and Quality’ (LINQ) 2019 is de zesde LINQ- conferentie, georganiseerd door de Open Universiteit van Nederland en geleid door Dr. Christian M. Stracke. Deze conferentie is een samenwerking tussen ‘Conferentie vernieuwend Onderwijs’ van het Welten Instituut, de Niekée school in Roermond en de Learn STEM-groep. De LINQ- conferentie wordt bezocht door mensen van over de hele wereld die werkzaam zijn in het onderwijs of onderzoek doen naar onderwijsvernieuwing. Het is een ontmoetingsplaats voor geïnteresseerden en van studenten aan de Masteropleiding Onderwijswetenschappen van de Open Universiteit; waartoe ikzelf ook behoor.
Als ‘onderwijspractitioner’ en aspirant-onderwijswetenschapper voel ik grote betrokkenheid bij de ontwikkelingen binnen het onderwijs. Met de tijd meegaan betekent dat we moeten kijken naar de manier waarop mensen leren, wat ze moeten kunnen en kennen in deze tijd en wie ze daarbij helpt. Vanuit de behoefte om onderwijs te vernieuwen heb ik meegewerkt aan het opzetten van een basisschool voor ‘natuurlijk leren’. Maar na vijf jaar bleek het concept niet meer bij de realiteit te passen. De onderwijsopbrengsten werden belangrijker dan het onderwijsproces, waardoor het vernieuwen van ons onderwijs werd afgedaan als een té riskant experiment. Het onderwijs reduceerde tot een moderne vorm van klassiek, regulier onderwijs.
Jan Fasen, directeur van de Niekée Agora; een school die een soortgelijke visie heeft als de school waaraan ik eerder refereerde, zal ook op LINQ 2019 spreken. Ik wil graag weten hoe de school omgaat met kwaliteitseisen als de examenresultaten gepubliceerd zijn en de onderwijsinspectie de school hierop beoordeelt. Mijn leervraag voor deze dag is dan ook: Kan een school voor vernieuwend onderwijs wel voldoen aan de huidige eisen van de onderwijsinspectie of moet de school dan teveel consessies doen in de onderwijsvisie? En wat moeten we doen om de regering te overtuigen van het feit dat de kwaliteitseisen die de inspectie hanteert moeten worden herzien?
Eye tracking
De eerste keynotespreker op deze conferentie is Dr. Halszka Jarodzka; hoogleraar Instructional design and online learning aan de Open Universiteit. Haar laatste onderzoek heet: ‘Keeping an eye on learning’, waarbij onderzoek gedaan wordt naar het gebruik van eyetracking in het onderwijs. Met eyetracking kun je waarnemen wat men echt heeft gezien, hoe lang er naar iets gekeken is en in welke volgorde dit gebeurt. De beweging van het oog wordt gemeten door infraroodlicht en vastgelegd met een infraroodcamera. Als we het oog bewegen beweegt onze pupil en is de focus van het oog waarneembaar. Software interpreteert de beweging van de pupil en de lichtste plek op het netvlies. Er zijn inmiddels verschillende ‘devices’ voor eyetracking. Een eyetracking-bril wordt veel gebruikt maar is iets minder accuraat dan de infraroodcamera.
We leven in een tijd waar veel visuele multimedia gebruikt wordt en we willen weten hoe de visuele informatie die we opdoen verwerkt wordt. In een aantal lopende onderzoeken wordt de eyetrackingtechniek gebruikt in het onderwijs. Sharissa van Driel doet onderzoek naar klassenmanagement van docenten, met als uitgangspunt: ‘Zie je wat er in de klas gebeurt? En kun je voorspellen wat er gaat gebeuren?’ Uit het onderzoek blijkt dat ‘een professionele blik’ voorwaarde is voor goed klassenmanagement. Nieuwe docenten kijken naar het lesgeven als discipline waardoor ze vaak relevante informatie over leerlingen missen. Ervaren docenten focussen op het leren van studenten en monitoren dit. De resultaten van onderzoek naar gedrag van docenten aan de hand van eyetracking levert handige informatie op.
Een ander onderzoek waarbij eyetracking wordt gebruikt bij leerlingen tijdens het maken van digitale toetsen toont aan dat de leerlingen kijken naar de makkelijkste weg om een toets te volbrengen. Plaatjes leiden af; deze afleiding kost de leerlingen capaciteit en heeft een nadelig effect op de toetsresultaten. Door content te herrangschikken kan aandacht van leerlingen juist geleid worden. Multimedia moet daarom kritisch worden ingezet en een docent moet het doel van de les of opdracht duidelijk aan de leerlingen communiceren.
Nikée
De tweede keynote wordt verzorgd door Jan Fasen; directeur van de Niekée school. Niekée is een school voor voortgezet onderwijs voor leerlingen in de leeftijd 11 tot 18 jaar. Het doel van Niekée is het vergroten van de self efficacy1Self efficacy is het vertrouwen in de eigen capaciteit om taken succesvol aan te pakken en te volbrengen (Bandura, 1997). bij leerlingen. Hierbij wordt het traditionele schoolontwerp losgelaten. Fasen presenteert in zijn pleidooi voor het loslaten van traditioneel onderwijs cijfers die de huidige onderwijssituatie illustreren: Nederland heeft de meeste ongemotiveerde leerlingen (red. OESO, 2019), educatie promoot ongelijke kansen van kinderen (Inspectie van onderwijs, 2016). Ouders betalen 80 miljoen euro per jaar voor bijles, meer dan 4000 kinderen zitten thuis. Er is veel uitval in het eerste jaar HBO of WO. Steeds meer docenten vallen uit door een burn-out en het vak van leraar heeft geen goed imago.
Maar hoe sticht een schoolleider een nieuwe school die traditionele onderwijsvormen loslaat? Fasen vertelt dat het begint bij een duidelijk visie, waarbij de eigen ‘no-values’ duidelijk gemaakt moeten worden. Er moet tijd en geld geïnvesteerd worden in personeel. De visie van Fasen resulteerde in twee scholen: Niekée: vmbo en Agora: hvo/vwo met een onderwijsvorm zonder vast curriculum, maar wel een diploma. In de laatste twee jaar op Agora worden leerlingen voorbereid op het diploma. Ze krijgen dan les in de basisvaardigheden en kennis die nog niet via een andere leerroute aan bod gekomen is.
Op Niekée wordt er docent-gestuurd gewerkt met leerlingen. Dit wordt van docenten, leerlingen en ouders verwacht. De groep ervaart nog een kwetsbaarheid waardoor deze gestuurde structuur nog niet wordt losgelaten. Agora werkt leerling-gecentreerd en laat leerlingen werken aan hun eigen leerproces zodat ze leiding over hun eigen leven krijgen. Autonomie is hierbij heel belangrijk voor het behoud van intrinsieke motivatie en spel. Op Niekée heerst democratisch burgerschap waar leerlingen worden uitgedaagd na te denken over belangrijke vragen als: ‘wie ben ik en wat is het doel van mijn leven? En wie wil ik zijn?’
Ik heb de cijfers van de uitstroom op het vmbo van de afgelopen drie jaar gezien (Inspectie van onderwijs, 2016-2019) en de school scoort bovengemiddeld. Maar van Agora zijn geen cijfers bekend. Ik ben benieuwd hoe de uitstroom van examenleerlingen in de afgelopen jaren is verlopen. Dit vraag ik Fasen tijdens het Q&A-gedeelte van zijn keynote. Fasen vertelt dat 76 procent van de eindexamenleerlingen vorig jaar zijn diploma heeft behaald. Fasen legt uit dat het eigenlijk veel interessanter zou zijn als maar 34 procent van de leerlingen zijn examen gehaald had. Dit zou de publieke discussie openen over examens in ons land en de manier waarop leerlingen getoetst worden. Onderzoek naar de mogelijkheid voor een ander systeem zou in dat geval een gemeenschappelijke noodzaak zijn.
Fasen is in gesprek met mensen uit de politiek. De inhoud van het onderwijs staat nu niet op de politieke agenda en dit zal tot aan de volgende verkiezingen ook niet het geval zijn. Fasen blijft een voorvechter van nieuwe onderwijsstandaarden en zal het gesprek over andere kwaliteitseisen en toetsvormen daarom blijven voeren.
Transformatierad
Dirk de Boe is de laatste keynotespreker. Hij opent zijn presentatie met de vraag: ‘Wie vindt dat we een nieuwe maatschappij nodig hebben?’ Veel mensen steken hun hand op. ‘Als we het onderwijs nu veranderen kan een nieuwe maatschappij binnen 10 jaar realiteit zijn’ legt De Boe uit. De nieuwe maatschappij heeft mensen nodig die hun talenten kennen, brede kennis en relevante vaardigheden hebben en hun dromen durven na te jagen. We willen leerlingen die iets willen leren en niet moeten leren voor een diploma. En hebben docenten nodig die in teams kunnen werken, elke dag beter worden, die leerlingen coachen naar talent, betere resultaten genereren en het welzijn en de motivatie van leerlingen vergroten.
Volgens De Boe is het allemaal mogelijk. De Boe ontwikkelde de zogenaamde: ‘Transformation Wheel of learning’. De ‘Tranformation Wheel of learning’ helpt onderwijzers naar de vaste patronen die in een schoolsituatie ingesleten zijn te kijken. Er moet kritisch worden geoordeeld over: leerinhoud, methodes, processen, tijd, leeromgeving, netwerk, leermaterialen, en leersetting. Veel scholen zijn al op één of meerdere onderdelen van het rad aan het innoveren, bijvoorbeeld digitalisering. Echter vervangt deze innovatie de vorm maar niet het doel. Wil je je hele onderwijssysteem vernieuwen dan moet alles veranderen en moeten patronen doorbroken worden.
Evaluatie
Het is inspirerend om een dag door te brengen met onderwijspioniers, idealisten en dromers; mijn soort mensen kan ik wel zeggen. Tijdens de inloop heerst er al een goede en gemoedelijke sfeer waardoor ik bij mijn eerste kopje koffie (met een stuk Limburgse vlaai) in gesprek raak met medestudenten Onderwijswetenschappen. Dit gaat de hele dag zo door. Ik heb mooie contacten kunnen leggen die via LinkedIn zijn beklonken en nog zeker een professioneel en persoonlijk vervolg gaan krijgen.
Praten over onderwijs is een van mijn lievelingsbezigheden en de ongedwongen setting van de conferentie maakt ook het gesprek met de sprekers mogelijk. Mijn leervraag staat in alle gesprekken die ik deze dag voer centraal: hoe geven we vorm aan goed onderwijs dat past bij deze tijd? En in hoeverre moeten we ons iets aantrekken van kwaliteitseisen? Een van de scholen waaraan De Boe refereert tijdens zijn keynote is een privéschool, onafhankelijk van staatsgelden en daarom vogelvrij. Maar hoe kunnen we het onderwijs voor alle kinderen beter maken zodat kansenongelijkheid geen rol speelt?
Misschien moeten we: ‘groots denken en klein beginnen’, waarbij we bijna futuristische ontwikkelingen zoals eyetracking tijdens het lesgeven heel even parkeren. Moeten we niet ‘gewoon’ beginnen met leerling-gecentreerd lesgeven? Dit is namelijk al op heel kleine schaal te realiseren.
Onderzoek naar ‘Student Centred Learning’ (SCL) wijst uit dat leerlingen die in een SCL-route zitten veel meer zicht hebben op hun eigen ontwikkeling dan leerlingen die een TCL (Teacher Centred Learning)-route volgen. De leerlingen zijn meer intrinsiek gemotiveerd en scoren beter (De Brabander, Martens, & Smit, 2014). Ook laten SCL-leerlingen een hogere mate van autonomie, competentie en betrokkenheid zien. Student Centred Learning is effectief mits het in een steunende omgeving wordt aangeboden. Een begeleidende, steunende rol van een docent zijn belangrijke succesfactoren. (McDonald, 2012). De docent is in deze vorm van onderwijs dus geen sturende maar coachende leider.
Docenten op Niekée en Agora nemen de ontwikkelingsbehoeften van de leerling als uitgangspunt van het onderwijsaanbod. Zij bieden leerlingen de mogelijkheid om doelen te formuleren en te ontdekken wat zij moeten kunnen en kennen om het doel te behalen. Zelfs docenten op een reguliere school met vaste lesmethodes, zouden de leerling centraal kunnen stellen in zijn eigen ontwikkelingsproces. Een docent kan tegemoet komen aan de ontwikkelingsbehoeften van een leerling door hem heel gericht opdrachten te laten maken uit een boek, stukken over te laten slaan, lesstof te herhalen waar nodig en door met de leerling op zoek te gaan naar ander lesmateriaal.
Uit het verhaal van Jan Fasen komt naar voren dat veel leraren het lastig vinden om onderwijs op maat aan te bieden. Als we de structuren van het huidige onderwijs meer los durven te laten, kunnen systemen ontstaan die het organiseren van gepersonaliseerd onderwijs mogelijk maken. De methode van De Boe biedt hiervoor een ontwikkelkader. Wanneer docententeams het ‘Wheel of transformation’ kunnen invullen vanuit ingesleten patronen, dan kan men ook middels dit ‘wheel’ op zoek gaan naar nieuwe vormen om patronen te doorbreken.
Een school moet vertrouwen hebben in zijn leerlingen en de mensen die het onderwijs uitvoeren. Directeuren moeten zich bijna rebels opstellen ten opzichte van de onderwijsinspectie om als echte pioniers te kunnen gaan staan voor hun onderwijs. En hier komt de politiek weer om de hoek kijken. Vanuit de regering moeten kwaliteitseisen, toets,- en examenvormen ter discussie worden gesteld. Het wordt tijd dat we een eerlijk gesprek gaan voeren met de mensen die beslissen over het onderwijs in Nederland. We moeten het belangrijkste doel van onderwijs niet uit het oog verliezen. We bieden leerlingen geen onderwijs om een hogere uitstroom van examenleerlingen te generen of een goede beoordeling van de onderwijsinspectie te krijgen. Het doel van iedere onderwijsinstelling, van peuterschool tot volwassenenonderwijs, zou moeten zijn dat we de leerlingen helpen ontwikkelen op een niveau dat bij hen past. En dat hun zelfstandigheid wordt vergroot met relevante kennis en een set nuttige vaardigheden.
Geraadpleegde bronnen
Baltazar, R., Barreiros, A., Cotovanu, A. M., Daneniene, J., Desutter, J., Kelmelyte, V., Lista, F., Pascoal, A., Rimkevičė, A., Spartafora, A., Spatafora, M., & Van Dijk, G. (2019). Learn STEM. The Pedagogical Model for Innovative STEM Learning and Teaching. Geraadpleegd van: http://learn-stem.org
Bandura, A. (1997a). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
De Boe, D. (2017). EduNext; Transformeer je school van binnenuit. Leuven, België: Lannoo Campus. Samenvatting van het boek.
De Brabander, C. J., Martens, R. L., & Smit, K. (2014). Student-Centred and Teacher-Centred Learning Environment in Pre-Vocational Secondary Education: Psychological Needs, and Motivation. Scandinavian Journal of Educational Research, 6, 695-712.
Inspectie van het Onderwijs (2019). Mundium College, locatie Niekée, Roermond 6043 GL.
Jarodzka, H. & Kok, E. M. (2017). Beyond your very eyes: eye movements are necessary, not sufficient. The association for the study of medical education, 51, 1189-1190.
McDonald, B. (2012). Self Assessment and Student-Centred Learning. Geraadpleegd van: https:// eric.ed.gov/contentdelivery/servlet/ERICServlet?accno=ED536980
Niekée school. https://niekee.nl.
Voetnoten
Dit delen:
Dick van der Wateren
Als blogger en onderwijsauteur denk ik na over onderwijs en pedagogiek. In 2016 verscheen bij Uitgeverij Ten Brink mijn boek 'Verwondering' waarin ik een lans breek voor onderwijs op basis van vragen die leerlingen zelf bedenken. In 2020 verscheen mijn boek De Denkende Klas bij LannooCampus met praktische aanwijzingen om met leerlingen dieper te denken. Als vo-docent heb ik talentvolle en begaafde leerlingen begeleid die meer uitdaging nodig hebben, en leerlingen gecoacht met diverse problemen - onderpresteren, perfectionisme, levensvragen. Na een lang leven in het onderwijs en de wetenschap ben ik in 2017 een filosofische praktijk begonnen, De Verwondering, in Amsterdam. Daar heb ik gesprekken met volwassenen zowel als jongeren over levensvragen, zingeving, werk, studie, relaties.
wpDiscuz
