“Jongens hebben minder gunstige schoolloopbanen en vrouwen minder gunstige beroepsloopbanen. Hun opleidings- en beroepskeuze verloopt volgens traditionele patronen en leidt tot typische mannen- en vrouwenberoepen. Dat constateert de Onderwijsraad in de Verkenning van sekseverschillen in het onderwijs. Het onderwijs heeft een taak om de verschillen in school- en beroepsloopbanen van jongens en meiden te verkleinen, maar kan dat niet alleen. Ook genderstereotiepe gedrag bij de overheid, op de arbeidsmarkt en in de bredere samenleving moet veranderen.“

Met deze woorden opent de website van de Onderwijsraad die het rapport ‘Een verkenning van sekseverschillen in het onderwijs’ aankondigt. Het rapport kun je daar downloaden.
Wie het boek ‘De Ontwikkeling van Jongens in het Onderwijs’ (onder redactie van Lauk Woltring en mijzelf) heeft gelezen, zal veel herkennen in dit rapport. Leden van de Onderwijsraad hebben eerder dit jaar dan ook onder anderen met ons over deze problematiek gesproken.

Verschillen jongens en meiden

Het rapport constateert dat er grote verschillen bestaan tussen jongens en meiden, zowel in hun schoolloopbaan als in hun latere beroepsloopbaan:

• Jongens hebben minder gunstige schoolloopbanen dan meiden.
• Vrouwen hebben minder gunstige beroepsloopbanen dan mannen.
• Nederland kent een sterke sekse specifieke opleidings- en beroepskeuze in vergelijking met andere landen in de EU.

Jongens volgen, vergeleken met meiden, onderwijs op een lager niveau, blijven vaker zitten, vallen vaker uit en stromen vaker af naar lagere niveaus. Mannen onder de 35 jaar zijn gemiddeld lager opgeleid dan vrouwen. In 2009 had 33% van hen hoger onderwijs afgerond, tegen 42% van de vrouwen.

Vrouwen werken vaker dan mannen in deeltijd, verdienen minder en komen minder vaak in leidinggevende posities terecht. In Nederland is, meer dan in andere landen, nog steeds een traditionele scheiding in typische mannen- en vrouwenberoepen.

Oorzaken

In lijn met ons boek zoekt het rapport de verklaring hiervoor niet in verschil in vaardigheden en hersenen tussen jongens en meiden. Die verschillen zijn er wel, maar zijn voor een belangrijk deel te verklaren door het verschil in ontwikkeling en rijping van jongens en meiden. Dat uit zich onder andere in een verschillende ontwikkeling van de grote en kleine motoriek, taligheid, sociaal gedrag en executieve functies.

Ook rekent het rapport af met de populaire gedachte dat jongens slechter presteren doordat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in het basisonderwijs. Het ware te wensen dat meer mannen kiezen voor een loopbaan in het basisonderwijs, maar er is geen wetenschappelijk bewijs dat dit voor jongens ongunstig uitpakt. Het ontbreken van mannelijke rolmodellen is het belangrijkste effect. Juffen zijn net zo goed in staat jongens te begeleiden als meesters.

Advies aan het onderwijs

Het rapport is een advies aan de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en gericht op verandering in beleid, die ertoe kan leiden dat verschillen in school- en beroepsloopbanen van jongens en meiden te kleiner worden. De Onderwijsraad adviseert :

• Vergroot het bewustzijn van culturele normen rondom gender in het onderwijs. Want als leraren genderstereotiepe verwachtingen hebben zullen die ook uitkomen.
• Voorkom genderstereotypen in loopbaanoriëntatie en -begeleiding. Zet in op een brede, genderneutrale oriëntatie en stimuleer jongens en meiden om minder stereotiepe keuzes te maken.
• Voorkom stereotypen in lesmateriaal.
• Kijk naar de individuele leerling en niet naar geslacht.
• Zorg voor aanvullende instrumenten om de verschillen op de arbeidsmarkt te verkleinen, zoals een sluitende dagopvang.

De samenvatting ‘Een verkenning van sekseverschillen in het onderwijs in het kort’ kun je hier downloaden.

Onderwijsraad. (2020). Een verkenning van sekseverschillen in het onderwijs (p. 83). Hier downloaden.

Woltring, L., & Van Der Wateren, D. (Red.). (2019). De ontwikkeling van jongens in het onderwijs. Context en praktijk van primair tot en met hoger onderwijs. LannooCampus. Hier bestellen.

Dick van der Wateren

Als blogger en onderwijsauteur denk ik na over onderwijs en pedagogiek. In 2016 verscheen bij Uitgeverij Ten Brink mijn boek 'Verwondering' waarin ik een lans breek voor onderwijs op basis van vragen die leerlingen zelf bedenken. In 2020 verscheen mijn boek De Denkende Klas bij LannooCampus met praktische aanwijzingen om met leerlingen dieper te denken. Als vo-docent heb ik talentvolle en begaafde leerlingen begeleid die meer uitdaging nodig hebben, en leerlingen gecoacht met diverse problemen - onderpresteren, perfectionisme, levensvragen. Na een lang leven in het onderwijs en de wetenschap ben ik in 2017 een filosofische praktijk begonnen, De Verwondering, in Amsterdam. Daar heb ik gesprekken met volwassenen zowel als jongeren over levensvragen, zingeving, werk, studie, relaties.