Ilona Mathijsen en Dick van der Wateren

De coronacrisis is een enorme belasting voor het onderwijs dat het de laatste jaren al niet makkelijk had. Leraren, interne begeleiders en schoolleiders hebben in recordtijd alles uit de kast getrokken om de lessen zo goed mogelijk te laten doorgaan. Inspanningen die voor de toekomst – post-corona – een schat aan ervaringen en goede lessen kunnen opleveren.

Lessen die niet alleen nuttig zijn in perioden waarin scholen geheel of gedeeltelijk gesloten zijn, maar die ook als reflectie dienen op het onderwijs als geheel. Wat is essentieel? Wat is niet nodig? Wat kan anders? Daarbij kun je denken aan de rol en de frequentie van toetsen, zelfstandig werken, samenwerken, de verhouding tussen kwalificatie, socialisatie en subjectificatie etc. Wij willen hier een beginnetje maken met de inventarisatie van die inspanningen en in het bijzonder de ervaringen die daarmee zijn opgedaan.

Een onderzoek van Thijs Bol (UvA) dat juist deze week is gepubliceerd geeft al een aantal interessante inzichten in de effecten van afstandsonderwijs. Het gaat om een onderzoek naar de begeleiding door ouders van 1.318 kinderen in het po en vo. In de samenvatting van zijn artikel schrijft hij:

“Terwijl alle ouders het belangrijk vinden dat hun kinderen het schoolwerk bijhouden, krijgen kinderen met een bevoorrechte achtergrond veel meer steun van de ouders en hebben ze meer middelen (bijvoorbeeld een eigen computer) om thuis te studeren. Verschillen in ouderlijke ondersteuning worden gedreven door het vermogen om te helpen: ouders met een hogere opleiding voelen zich veel beter in staat om hun kinderen te helpen met schoolwerk dan laagopgeleide ouders. Ouders geven ook aan dat scholen meer verregaand onderwijs bieden aan kinderen in het middelbaar onderwijs (vwo) dan aan kinderen in het voorberoepsonderwijs (vmbo). Tot slot is er een duidelijke genderkloof: ouders voelen zich veel beter in staat om hun dochters te ondersteunen dan hun zonen.” (Bol, 2020, abstract.) [Uit het Engels vertaald met http://www.DeepL.com/Translator (gratis versie).]

Hij komt tot de weinig opwekkende conclusie dat de eerste bevindingen aangeven dat het sluiten van de scholen in Nederland ongelijkheid in onderwijskansen bekrachtigt.

Ervaringen verzamelen

Het is in deze tijden lastig om als docent contact te hebben en te houden met de leerlingen. Hoe weet je als leraar hoe het de leerlingen vergaat? Hoe kom je daarachter? Was voorheen één blik voldoende, moeten leraren het nu stellen met … ja wat eigenlijk? Het lukt niet meer om te zien waar leerlingen mee bezig zijn tijdens de les. Veel van de signalen die leraren voorheen kreeg en op basis waarvan ze een inschatting konden maken over ‘hoe de pet staat’, ontbreken nu.

We kunnen hopen dat het contact snel weer optimaal hersteld kan worden. Niettemin verwachten we dat er nu ervaringen worden opgedaan door jullie, door leraren en leerkrachten (en ouders en leerlingen), die de moeite waard zijn om te delen. Waarin het ondanks de afstand wel lukt om te zien wat er bij leerlingen speelt, in het begeleiden van het leren op afstand, in het onderhouden van contact met leerlingen. En waardoor leerlingen zich gezien voelen. En ook ervaringen waarin dat geprobeerd is, maar niet gelukt is, zijn de moeite van het delen waard!

Voorbeelden van vragen waarin we geïnteresseerd zijn:

• Wat deed je op afstand anders dan anders, in welke hoedanigheid in welke context, met welke leerling(en) en waar ging het over? Hoe heb je het aangepakt? Wat was je intentie? Met welk doel? Wat wil(de) je, mis(te) je en wat willen de leerlingen, wat missen zij?
• Wat was de reactie? Wat was of is het effect? Wat is of was het verschil dat het verschil maakt? Zie je hierbij bijvoorbeeld verschillen tussen jongens en meiden?
• Ben je tevreden en zo ja, waarom? Was/is het de moeite waard? Wat werkte en wil je in de toekomst behouden? Wat werkte niet? Wat zou je in de plaats daarvan kunnen of willen doen? Wat zou dat kunnen doen (mis)lukken? Hoe kun je dat voorkomen? Wat heb je nodig? Hoe kun je daar alsnog aan tegemoet komen? Wat zou je een ander zeker wel of zeker niet willen aanbevelen?

Op de pagina Ervaringen met afstandsonderwijs vind je een formulier waarin je je ervaringen met ons en anderen kunt delen. Wij zullen daar regelmatig interessante verhalen uitlichten en op deze groepsblog publiceren. Alle gegevens zullen we openbaar maken en er, zo mogelijk, algemene lessen uit trekken.

Roep vooral collega’s, leerlingen en ouders op het formulier in te vullen. En alvast heel erg bedankt voor het delen van je ervaringen!

Dr. Ilona Mathijsen, onderwijskundige en opleidingsadviseur in het medisch domein. Na de lerarenopleiding wiskunde (HAN) en studie onderwijskunde (RU) gepromoveerd op de relatie tussen denken en handelen van docenten (UU). Pleitbezorger voor de bijdrage van onderzoek aan de ontwikkeling van praktijkrelevante kennis en van onderwijs-  en opleidingspraktijken.

Dick van der Wateren

Als blogger en onderwijsauteur denk ik na over onderwijs en pedagogiek. In 2016 verscheen bij Uitgeverij Ten Brink mijn boek 'Verwondering' waarin ik een lans breek voor onderwijs op basis van vragen die leerlingen zelf bedenken. In 2020 verscheen mijn boek De Denkende Klas bij LannooCampus met praktische aanwijzingen om met leerlingen dieper te denken. Als vo-docent heb ik talentvolle en begaafde leerlingen begeleid die meer uitdaging nodig hebben, en leerlingen gecoacht met diverse problemen - onderpresteren, perfectionisme, levensvragen. Na een lang leven in het onderwijs en de wetenschap ben ik in 2017 een filosofische praktijk begonnen, De Verwondering, in Amsterdam. Daar heb ik gesprekken met volwassenen zowel als jongeren over levensvragen, zingeving, werk, studie, relaties.