Kinderen en jongeren kunnen ons in deze bijzondere tijden, wanneer we goed naar hen luisteren, veel leren. Bijvoorbeeld waar het in het leven om gaat en waarom onderwijs belangrijk is. Ze mopperen misschien wel op school maar als het er op aan komt missen ze nu hun meester en juf, het contact, de aandacht en de zorg. Het echte contact in de klas blijkt onmisbaar en nauwelijks te vervangen door afstandsonderwijs. Kris van den Branden, medewerkers en studenten hebben een website opgezet waar ze jonge mensen essentiële vragen stellen, de5vragen.com. Hier zijn verslag.

Dit stuk verscheen eerder op de blog van Kris van den Branden, Duurzaam Onderwijs.

Wat leerden onze scholieren tijdens de afgelopen weken over geluk, onderwijs en wat écht telt in het leven?

Of misschien luidt de vraag beter: wat konden volwassenen van de Vlaamse scholieren leren? In het bonte weefsel van persoonlijke reacties, gedichten, memes, tekeningen, instagrampagina’s, posters en collages die de Vlaamse scholieren op “de5vragen.com” lieten publiceren, vonden we een aantal rode draden.

1. Social distance of sociale nabijheid? Als er één ding is waarover de jongeren het roerend eens zijn, dan is dat het immense belang van familie en vrienden. De social distancing doet hen meer dan ooit beseffen dat warme relaties met je gezinsleden, familie en beste vrienden het allerbelangrijkste zijn in het leven. Daar put je troost, amusement en geluk uit. Daar moet je zelf actief aan werken als het minder goed gaat.
2. Geluk zit in kleine dingen. Het is dé slogan van de 5vragen.com. Liv zei het treffend: mensen dachten altijd: ‘hoe groter, hoe beter’. Maar vele jongeren beseffen nu meer dan ooit dat het de kleine dingen en gebaren zijn die mensen écht gelukkig maken: 5 minuten facetimen met oma en opa maakt hén gelukkig (en jezelf), een briefje aan de brievenbus om de postbode te bedanken zorgt ervoor dat die postbode plots spontaan aanbelt om jou te bedanken. Ylias leerde dat je gelukkig kan zijn zonder veel geld uit te geven, een spelletje UNO spelen met gezinsleden zorgt ook voor intens geluk. Want écht geluk is gedeeld geluk.
3. De nieuwe helden sont arrivés: De scholieren geven het grif toe, mensen die we vroeger negeerden of voor wie we zelfs onze neus ophaalden, zijn nu (terecht) dé helden: verplegers en dokters, rekkenvullers, pakjesbezorgers, zij die zorg voor anderen durven dragen. Hopen maar dat we dat na de coronacrisis niet snel vergeten zijn…
4. Het onderwijs is zo slecht nog niet: Sommige scholieren komen tot het verrassende besef dat ze de school heel erg missen. Velen voelen zich overdonderd door de vele online schooltaken, en waarderen nu des te meer de uitleg en mentale steun van hun leerkracht tijdens normaal contactonderwijs, en de vragen die ze in de klas konden stellen. Velen missen ook het samenzijn met hun vrienden op school, want school is veel meer dan les krijgen. Het is ook samen leren, samen leven en samen opgroeien.
5. Verveling is goed voor creativiteit: De 5vragen.com illustreert levendig hoe isolatie en verveling tot bijzonder mooie creaties kan leiden. De jongeren sturen tekeningen, memes, collages en gedichten die vaak buiten de lijnen kleuren. Prikkelende gedachten en creaties gedijen blijkbaar goed in een prikkelvrije omgeving. Nog een reden om het curriculum en het huistakenpakket van de leerlingen niet over- , overvol te steken.
6. Samen zijn we sterker: We hechten in onze westerse wereld heel veel belang aan het individu, maar een crisis als de deze overwinnen we alleen als we de krachten bundelen, als we solidair zijn, elkaar helpen, steunen en troosten. Tous ensemble, zegt Neo, samen geraken we hier uit.
7. Schrijven helpt: We kregen het van heel veel scholieren en leerkrachten te horen, ook de vele scholieren die hun tekst niet naar ons opstuurden: dit is een heel fijn project, vooral omdat het leerlingen helpt om angsten, onzekerheden, twijfels, frustraties, hoop, geluk, verdriet van zich af te schrijven. Sommige van de teksten die we binnenkregen, bevatten diepe zielenroerselen. We weten van leerkrachten dat wat wij binnenkregen slechts het tipje was van een… (nee, niet van een ijsberg, want daarvoor zijn de bijdragen veel te hartverwarmend) een warme berg, en dat veel Vlaamse scholieren in basis- en secundair onderwijs hopelijk hebben herontdekt dat schrijven en spreken helpen om je innerlijke balans te behouden en te herstellen. En dat leraren ook dat hebben genoteerd.

De website de5vragen.com blijft voorlopig open tot het einde van de coronacrisis. Ook na de paasvakantie blijft de redactie die uitlaatklep aan jongeren bieden. En blijft de redactie verheugd dat het onze Vlaamse scholieren op een heel positieve manier uit de verf laat komen. Soms zelfs letterlijk….

Bezoek de site https://de5vragen.com/ (Gebruik de HOME-knop om door de bijdragen van de leerlingen te scrollen. Gebruik Zoek om een specifiek bericht te zoeken.)

Kris van den Branden is hoogleraar taalkunde en lerarenopleider aan de KU Leuven. Hij is ook de academisch verantwoordelijke van het Centrum voor Taal en Onderwijs en was jarenlang hoofd van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen. Hij is gepassioneerd door alles wat met onderwijs te maken heeft en heeft een torenhoog respect voor leerkrachten. Hij ziet onderwijs als een krachtige hefboom voor een beter leven en een betere wereld.

Dick van der Wateren

Als blogger en onderwijsauteur denk ik na over onderwijs en pedagogiek. In 2016 verscheen bij Uitgeverij Ten Brink mijn boek 'Verwondering' waarin ik een lans breek voor onderwijs op basis van vragen die leerlingen zelf bedenken. In 2020 verscheen mijn boek De Denkende Klas bij LannooCampus met praktische aanwijzingen om met leerlingen dieper te denken. Als vo-docent heb ik talentvolle en begaafde leerlingen begeleid die meer uitdaging nodig hebben, en leerlingen gecoacht met diverse problemen - onderpresteren, perfectionisme, levensvragen. Na een lang leven in het onderwijs en de wetenschap ben ik in 2017 een filosofische praktijk begonnen, De Verwondering, in Amsterdam. Daar heb ik gesprekken met volwassenen zowel als jongeren over levensvragen, zingeving, werk, studie, relaties.