18 december 2018 
Laatst werd ik geïnterviewd over de zoveelste moderne, progressieve, kindvriendelijke en vooral innovatieve onderwijsvorm. Vanzelfsprekend verafschuwt deze nieuwe aanpak het opdoen van kennis en vaardigheden omdat zoiets ouderwets is, afstompend is, op een slaafs fabrieksmodel gestoeld is en ten slotte geestdodend werkt. De nieuwe aanpak verheerlijkt het eigen initiatief van kinderen om zelf te bepalen wat zij willen leren. Zo leren is het vernieuwend, bevrijdend, en vooral motiverend. Onderwijs gebaseerd op deze eigen initiatief is tenslotte in lijn met de wereld van de toekomst en zorgt voor het ontwikkelen van de talenten van kinderen.
Ik hoor de bedenkers vertellen over wat er allemaal mis is met het huidige onderwijs. Niet alleen is het leren van feiten en concepten overbodig (houdbaarheid van verse vis, alles staat al op het Internet) maar feiten leren belemmert zelfs het creatief kunnen oplossen van problemen en het divergent kunnen denken. Voor deze onderwijshervormers moet het allemaal gaan over het: (1) motiveren van kinderen (spoiler 1: motivatie leidt niet tot succesvol leren; succes ervaren motiveert tot verder leren), (2) verwerven van generieke vaardigheden (spoiler 2: die bestaan niet omdat vaardigheden domeinspecifiek zijn) en (3) verlenen van prioriteit aan het aanleren van flexibiliteit, nieuwsgierigheid, doorzettingsvermogen en ga zo maar door (spoiler 3: dit zijn persoonskenmerken [traits] die niet aan te leren zijn!).
Deze – meestal – goed opgeleide mensen verkondigen dat het huidige onderwijs niet voldoet aan de eisen van vandaag laat staan van morgen. Daardoor verwerven kinderen 21e-eeuwse vaardigheden niet. Volgens hen moet het onderwijs radicaal veranderen omdat we anders burgers krijgen die niet kunnen samenwerken, niet creatief zijn, ict-ongeletterd zijn (wat ik vreemd vind omdat diezelfde mensen Marc Prensky c.s. citeren die riep dat diezelfde kinderen zeer geletterde digital natives zijn), moeilijk / niet goed kunnen communiceren (…huh? Die digitale natives en homos zappiëns kunnen volgens dezelfde mensen nou juist uiterst vaardig met elkaar communiceren en samenwerken via sociale media). Het huidige onderwijs zou er daarbij ook voor zorgen dat onze kinderen problemen niet kunnen oplossen, noch kritisch kunnen denken en de nodige sociale en culturele vaardigheden missen. Kortom, één doffe ellende.
Verbazing
Ik verbaas me al lang niet meer over hun gebrek aan wetenschappelijke en theoretische kennis over de onderwerpen waarover zij het hebben. Daarover heb ik meerdere blogs geschreven, presentaties gegeven en zelfs de term ‘expertise-generalisatie syndroom’ daarvoor gelanceerd. Dat stadium ben ik allang voorbij. Ik begrijp heel goed dat je tegenwoordig geen verstand van zaken hoeft te hebben om als deskundige te worden gezien en dat het expertise-generalisatie syndroom wijdverspreid is. Als je ergens beroemd voor bent of ergens voor geleerd hebt, mag je blijkbaar over alles een mening hebben én deze mening verkondigen alsof die de waarheid is. Ik heb zelfs een komiek die Nederlands heeft gestudeerd de onderwijsdeskundige zien uithangen op een populair praatprogramma en door de gastheer ook als zodanig behandeld zien worden!
Waar verbaas ik mij dan wel over? Ik verbaas mij dat deze intelligente, ruimdenkende, innovatieve, probleemoplossende, sociaalvaardige en ict-geletterde onderwijshervormers zo out-of-the box kunnen denken over het onderwijs. Ik verbaas mij dat ze zelfs in staat zijn oplossingen te bedenken op een volstrek ander gebied dan het gebied waarvoor zij zelf hebben geleerd (vaste stof fysica, sociale geografie, theaterwetenschappen, sociologie, Nederlands); echt transfer! Maar ik verbaas mij nog meer over het feit dat deze mensen lijken te zijn vergeten dat ze zelf producten zijn van dat afstompende, ouderwetse onderwijs waar zij zich zo tegen keren. Zij zijn allemaal, stuk voorstuk, producten van het soort onderwijs dat zij de grond in boren. Hoe kan dat nou? Hoe zijn zij dan aan al die (vaak 21e-eeuwse) vaardigheden gekomen? Waar komt al die kennis en wijsheid vandaan? Eigenlijk, als je het goed bekijkt, verloochenen / verwerpen zij hun eigen verleden. Als het onderwijs zo slecht is / was, waarom weten zij het dan zo goed en zijn zij dan zo succesvol? Zijn zij zo uniek dat zij aan dat de gevolgen van dat vreselijk slechte onderwijs ontsnapt zijn en als enigen goed terecht gekomen?
Ontkenning
M.i. – als psychopatholoog van de koude grond – lijden deze mensen aan een vorm van wat in de psychologie / psychiatrie ontkenning heet. Ik citeer (uit Wikipedia): Ontkenning is een psychisch afweermechanisme dat optreedt als iemand geconfronteerd wordt met gevoelens of emoties die moeilijk of helemaal niet te accepteren zijn. De persoon spreekt dan de feiten tegen om het negatieve gevoel niet te hoeven confronteren.
Als zij hier aan lijden, dan is dat toch wel triest. Arme mensen, maar ook arme kinderen.
De titel is een citaat van Gert de Ley uit zijn boek Paren en onparen (1973)
Blogcollectief Onderzoek Onderwijs 
Alle respect voor je strijd om wat meer gezond verstand, Paul, maar ze lijkt haast hopeloos. Will Storr betoogt in zijn boek Selfies dat we zijn overgeleverd aan onze westerse ego-cultuur zolang Silicon Valley aan het langste eind blijft trekken. Maar hun kinderen gaan wel naar de Vrije School! Teken aan de wand van een radicale omslag in ons denken?
LikeLike
Paul,
De moeilijkheid die ik met jouw stuk heb is dat je nergens man en rugnummer noemt. Welke “zoveelste moderne, progressieve, kindvriendelijke en vooral innovatieve onderwijsvorm”? Welke “onderwijshervormers”? Er zijn zoveel verschillende vernieuwende scholen en zoveel verschillende onderwijsvernieuwers die je echt niet op een hoop kunt gooien. Het is allemaal weinig concreet en daarmee, wat mij betreft, een onwetenschappelijk pamflet.
En wat is er trouwens tegen ‘modern’, ‘progressief’, ‘innovatief’ en ‘kindvriendelijk’? Je wilt, neem ik aan, toch geen kindonvriendelijke scholen?
Wat betreft je argument dat deze hervormers “wetenschappelijke en theoretische kennis [missen] over de onderwerpen waarover zij het hebben”, laten we een zo’n door jou gewraakte “moderne, progressieve, kindvriendelijke en vooral innovatieve onderwijsvorm” eens bekijken. Agora in Roermond wordt al jaren gevolgd door jouw collega Claessen. Lees zijn rapport ‘Tegels van Agora. Verslag van het eerste jaar van een grensverleggende onderwijsinnovatie’
Klik om toegang te krijgen tot AGORA_80_Tegels_van_Agora_Rapport.pdf
Op de scholen die ik bezoek in Nederland en Amerika wordt juist heel veel wetenschappelijke literatuur gebruikt bij het ontwerpen van onderwijsvormen. Als jij je daarin wilt verdiepen verwijs ik je naar de referenties onder mijn stukken en die van een paar geestverwanten op dit blogcollectief.
In je afwijzing ontbreken argumenten waarom die onderwijsvernieuwingen niet deugen. Ik heb je al meermaals gevraagd aan te geven wat je precies onder effectief onderwijs verstaat en mijn verdenking is dat het je uitsluitend om het leereffect gaat en niet om pedagogiek. Dat laatste is nu juist de sterke kant van de door jou verguisde vernieuwingsscholen. Helaas ga je nooit in op een discussie hier over.
Je werpt aan het eind van je stuk een paar interessante vragen op die de moeite van onderzoeken waard zijn: “Als het onderwijs zo slecht is / was, waarom weten zij het dan zo goed en zijn zij dan zo succesvol?” Inderdaad. Een vraag die een rechtgeaarde onderzoeker toch zou moeten prikkelen, nietwaar?
Kortom, jammer van dit stuk waarin elke nuance en wetenschappelijke verantwoording ontbreekt.
Groet. Dick
LikeLike
Twee punten: (1) Ik schrijf een blog en geen artikel. Om het waarom met de onderliggende theorie en bewijs te geven ben ik pagina’s verder. (2) Ik heb gekozen om de bal te spelen en niet de man/vrouw.
LikeLike
Dan wordt het een mening en ook een mening vraagt om goede argumenten. Anders kunnen we ieders mening wel publiceren. Ik stel voor dit soort stukken op je eigen blog te plaatsen. Lees nog eens het motto boven ons blog
LikeLike
Ik voel me aangesproken door je commentaar, Dick. Zie het mijne. Claessen (over Agora) beter verantwoord dan het degelijk onderbouwde (en bekend veronderstelde) werk van Paul? Meteen op zoek gegaan naar Claessen’s verantwoording. Welgeteld twee bronnen (sic), onder een artikel van 59 pagina’s! Dat noem je degelijk verantwoord? Een van beide bronnen is er van de voorbeeldige onderzoekers Ryan & Deci. Die betogen nu juist dat intrinsieke motivatie net zomin uit “vrijheid” voortspruit als extrinsieke motivatie, maar dat de laatste de eerste dwars ligt zodra er sprake van de eerste is. Voorwaarden moeten zorgvuldig geschapen zijn om de eerste mogelijk te maken. Onder Claessen’s onverantwoord kort gehouden paragraaf “4.1.4 De ideologie van persoonlijk leren” van nog geen halve pagina, vinden we de uitspraak dat wát geleerd wordt op Agora vrij is, maar het hoe is niet vrijblijvend. Hoe vrijblijvend is zo’n uitspraak na een “ideologie” van nog geen halve pagina?
LikeLike
🙂
LikeLike
Dat is wel een erg naïeve opvatting van wetenschap als je de kwaliteit afleest aan het aantal referenties.
LikeLike
Ok Dick, maar als waar is wat je zegt dan valt Paul ook niks te verwijten.
LikeLike
Ik deel veel van je kritiek op mensen die misconcepties over leren en onderwijs blijven rondstrooien. Op de vragen “Als het onderwijs zo slecht is / was, waarom weten zij het dan zo goed en zijn zij dan zo succesvol? Zijn zij zo uniek dat zij aan dat de gevolgen van dat vreselijk slechte onderwijs ontsnapt zijn en als enigen goed terecht gekomen?” is echter een simpel antwoord te geven: mensen komen niet alleen via onderwijs tot bepaalde inzichten. Je leert niet alleen op school. Ook buiten school kun je kennis ontwikkelen. Dat het niet altijd om goed onderbouwde kennis gaat, is evident.
LikeLike
🙂 het hele blog schrijf je over feitelijke theoretische kennis dat anderen niet gebruiken… Je triggert me; top! Helaas sluit je af met, hetzelfde als al die zo zelf benoemende hoog opgeleide lieden.., de geniale en nietszeggende woorden “m.i.”
LikeLike