Tips voor Gespreid Leren

Kennis steeds terughalen uit langetermijngeheugen versterkt geheugenspoor waardoor wij beter leren! In het oktobernummer van Didactief schreef ik deze column over hoe je het beste het leren kan (helpen) verspreiden om dit mogelijk te maken.

In verschillende korte sessies leren je leerlingen beter dan in één keer. Help ze om goed te plannen en zorg met collega’s voor gespreide oefen- en toetsmomenten.

Loop je door de klas en zie je de kinderen ijverig hun leerteksten onderstrepen of met veel kleuren highlighten [NB: in Didactief van april 2013 heb ik een column geschreven over Top en Flop Leerstrategieën: https://didactiefonline.nl/artikel/leren-voor-luiaards]. Andere kinderen zijn misschien de tekst aan het herlezen. Druk bezig, tijd aan het investeren, maar waarvoor? Er is ontzettend veel bewijs dat zo studeren gewoon niet goed werkt. Keer op keer laten onderzoekers zien dat deze technieken effectief noch efficiënt zijn, maar ze blijven in omloop . Omgekeerd zijn er ook leerstrategieën waarvan keer op keer is aangetoond dat ze juist wel goed werken, maar die je nauwelijks als docent tegenkom. Één voorbeeld hiervan is gespreid leren/oefenen (spaced practice of distributed practice).

Bij gespreid leren deel je de kennis of vaardigheden die je moet aanleren of waarmee je moet oefenen op in een aantal korte sessies in plaats van dat je er één lange sessie aan besteedt (‘blokken’). Waarom is gespreid oefenen zo effectief, vooral als het gaat om het onthouden van kennis of kunnen beoefenen van vaardigheden over een langere periode? Daar zijn verschillende verklaringen voor. Éen theorie stelt dat meer korte sessies je steeds dwingen de eerder geleerde stof terug te halen uit je langetermijngeheugen, waardoor het geheugenspoor sterker wordt. Bij één lange sessie is dit herhaalde herinneren niet gevraagd en ook niet nodig. In dit opzicht lijkt het op retrieval practice – weer een veel bewezen effectieve leerstrategie – waardoor je de informatie die je nodig hebt steeds uit je geheugen ophaalt.

Een andere verklaring voor het succes van gespreid leren zit ’m in de verschillende situaties, oftewel contexten waarin je leert en ook waarin te het toepast. Deze bevorderen het onthouden en toepassen van  kennis en vaardigheden, doordat je de leerstof steeds in een andere context opslaat in je geheugen.

Al met al leer je door gespreid oefenen niet langzamer, maar juist veel beter en onthoud je ook veel langer  wat je geleerd hebt.

Hoe zorg je ervoor dat leerlingen gespreid leren goed toepassen? Goed plannen is natuurlijk een eerste vereiste, iets waar leerlingen notoir slecht in zijn. Als docent moet je ze dus zover zien te krijgen dat ze niet alles uitstellen tot het laatste moment (lees: de avond voor een proefwerk). Je kunt je leerlingen helpen door ze steeds korte oefenopdrachten te geven, verspreid door de week, waardoor ze het geleerde moeten herhalen. Ook een pauze tussen leren en oefenen helpt. Laat leerlingen zo plannen dat ze een dag wachten met oefenen.

Een tweede manier om gespreid leren te stimuleren is alle toetsen door de hele periode even zwaar te laten tellen. Natuurlijk geldt dit niet voor proefwerken in de proefwerkweek; hoewel ik zou zeggen, schaf die gewoon af. Een proefwerk hoeft niet heel groot te zijn om te kunnen nagaan of alles geleerd is. De toetsen kunnen / moeten niet alleen het nieuwe materiaal toetsen maar kunnen / moeten ook steeds een deel van het oude toetsen. Zo voorkom je dat leerlingen vooral gaan blokken voor het proefwerk en nauwelijks tijd besteden aan een toetsje. En bedenk: meer kleine toetsen vragen om gespreid oefenen.

Probeer daarnaast te variëren in de oefeningen die je geeft. Laat de leerlingen de ene keer bijvoorbeeld een samenvatting maken en geef ze de andere keer een opdracht waarin ze kennis moeten oefenen. Dit raakt aan een andere bewezen effectieve leerstrategie: interleaving: het afwisselen van onderwerpen tijdens het studeren. Een bekend Engels gezegde luidt: variety is the spice of life (verandering van spijs doet eten). Ook voor leren geldt dit.

Tot slot is het dringend nodig dat je de toetsmomenten zo veel mogelijk afstemt met je collega’s af. Dit is niet makkelijk maar wel ontzettend belangrijk! Als je wilt dat jouw leerlingen gespreid leren, helpt het niet als de toetsen (zowel grotere als kleinere) van de verschillende vakken zich opstapelen. Leerlingen zullen altijd de toets of het proefwerk van morgen prioriteit geven, en niet die over een dag of twee.

P.S. De posters zijn hier te vinden.

Volg mij op Twitter: P_A_Kirschner

Herblog naar hartelust!

Verder lezen

Lees ook de blog Spacing in Teaching Practice van Jonathan Firth,

Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, N. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving Students’ Learning with Effective Learning Techniques: Promising Directions from Cognitive and Educational Psychology. Psychological Science in the Public Interest, 14(1), 4-58. Link:

Kang, S. H. (2016). Spaced Repetition Promotes Efficient and Effective Learning Policy Implications for Instruction. Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 3(1), 12-19. Link: