Wat heeft het onderwijs NU nodig?
Randvoorwaarden voor de verdieping van Onderwijs2032
Er wordt veel gepraat en geschreven over het onderwijs. Zaken als het lerarentekort en de problemen in het rekenonderwijs drukken ons met de neus op de feiten. Wat heeft het onderwijs nodig om de problemen de baas te worden en met vertrouwen toekomstgericht te zijn? ‘Ons Onderwijs2032’, ook wel het Rapport Schnabel genoemd, is een poging om het onderwijs aan te passen aan de eisen die de maatschappij in deze tijd stelt. Wij stellen vast dat een aantal belangrijke elementen nog aan het voorstel ontbreken.
Als individuele docenten met verschillende visies heeft ieder van ons zich actief met dat debat bemoeid. Voor buitenstaanders, en soms ook voor onszelf, leek het alsof onze individuele ideeën en oplossingen heel ver uit elkaar lagen. Er wordt dan snel geconcludeerd: ‘zoveel docenten, zoveel verschillende meningen, we moeten toch verder.’ Wij zijn bij elkaar gaan zitten en het bleek toch anders te zijn. We zijn het juist eens over wat praktisch en concreet moet veranderen om de problemen de baas te worden en toekomstgericht te zijn. Echter, deze concrete en praktische oplossingen missen we in het eindrapport Onderwijs2032.
Om die discussie goed te voeren, waarbij we er zeker van zijn dat iedereen weet waarover het gaat en dezelfde taal spreekt, moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. Het gevaar is anders groot dat een nieuw curriculum wordt ontwikkeld door enkele oncontroleerbare instituten (bijvoorbeeld SLO en Cito) en niet door degenen die het curriculum uiteindelijk moeten uitvoeren, namelijk de leraren zelf.
Twee dingen moeten dan ook NU dringend worden aangepakt, wil er überhaupt sprake zijn van ‘het uitwerken van een nieuw curriculum’ en ‘meer verplichte verdieping en verbreding.’ Grote ambities in abstracte termen zonder oog voor de noodzakelijke randvoorwaarden hebben in het verleden al genoeg tot grote problemen geleid, zoals genoemd in het parlementair onderzoek onderwijsvernieuwingen. We kunnen dat alleen doorbreken als de politiek werkelijk lessen trekt uit de aanbevelingen van deze ‘commissie Dijsselbloem’. De twee zaken die daadwerkelijk NU aangepakt moeten worden zijn tijd en autonomie. Wij willen dat de politiek nu even rust inlast en concrete maatregelen neemt die de beroepsgroep de tijd geeft te gaan werken aan vernieuwing.
Tijd
Het ontbreekt ons aan genoeg tijd. In het basisonderwijs worden wij geacht om alles voor te bereiden en te verwerken in amper één uur voor en één uur na schooltijd. In het voortgezet onderwijs krijgen we per les van 50 minuten ongeveer 15 minuten voorbereidingstijd en 15 minuten om op te sparen voor nakijktijd. In Nederland geven we per voltijdsbaan simpelweg 20% meer les dan het Europees gemiddelde.
De Tweede Kamer nam in juni 2016 een motie aan om het gemiddeld aantal lesuren per week met 20% terug te brengen tot het gemiddelde van Europa. Het is dus niet zo dat we dan in de voorhoede van Europa komen. Toch heeft de regering al gezegd dat het geld kost en dat dit geld er niet is. Beleidsmakers willen graag de onderwijsresultaten spiegelen aan voorbeeldlanden als Finland en Singapore. Maar daar is het aantal lessen per voltijdsbaan fors minder dan het Europees gemiddelde. Onderwijs2032 gaat er vanuit dat het onderwijs beter wordt van vernieuwing. Het is een utopische visie dat we nog meer kunnen doen. Docenten hebben nu al fors te weinig tijd.
Autonomie
In Nederland is er een grote bestuurslaag in het onderwijs: het ministerie, de inspectie, sectorraden, besturen en een woud aan adviserende en beleidsbepalende stichtingen. Deze bestuurslaag overstelpt ons in ons dagelijks werk met opgelegde bestuurlijke ‘onderwijsvisies’. Visies, geschreven door mensen die heel ver af staan van de werkvloer en menen het onderwijs te verbeteren door ons die visies op te leggen. Ze zeggen ons niet alleen wat we moeten doen maar vooral ook hoe. Als het niet het gewenste resultaat gaf, dan lag het aan de docent die het niet goed uitvoerde. Ook in de rekendiscussie is dat het geijkte antwoord om de vernieuwing door te zetten terwijl die averechts werkt. Behalve dat het niet productief is, kost het ook handenvol geld. Er is de afgelopen jaren een enorme kloof ontstaan tussen hoeveel geld we per leerling per jaar aan onderwijs uitgeven en hoeveel daarvan op de werkvloer terechtkomt.
Autonomie is het tweede verschil met de landen waaraan onze beleidsmakers zich zo graag spiegelen. Geef de beroepsgroep van docenten de professionele ruimte. Het is een onjuiste gedachte dat een grote bestuurlijke ‘kleilaag’ nodig is als controlemechanisme om het onderwijsniveau te bewaken. In de thuiszorg heeft Buurtzorg bewezen dat autonomie op de werkvloer werkt. Ook in het onderwijs is die omslag nodig. Daarvoor is collectieve autonomie nodig: autonomie voor de beroepsgroep zodat we kunnen samenwerken, binnen en buiten school, aan beter onderwijs. Een uitwerking hiervan is te vinden in ‘Het Alternatief’.
Autonomie maakt het onderwijs beter en het beroep van leraar weer aantrekkelijk. Als leraren centraal staan en de professionele ruimte en het vertrouwen krijgen, kunnen we ons werk doen volgens de maatstaven van de beroepsgroep. Ook de jaarlijks terugkerende perikelen rond de Centrale Examens laten zien dat de ruimte voor het ‘wat en hoe’ voor ons als beroepsgroep te beperkt is. Bij de rekentoets en bij de eindtoets van het basisonderwijs zien we vergelijkbare problemen. Daarbij staat de basisschooldocent onder druk door de toetsbatterij van het leerlingvolgsysteem.
Oproep
We zitten nu in de ‘verdiepingsfase’ van Onderwijs2032. Wij als docenten worden opgeroepen om aan te geven of Onderwijs2032 de juiste richting is en of we er invulling aan kunnen geven. Ons antwoord is helder: we missen de oplossingen van de werkelijke problemen van nu. Geef ons tijd en autonomie. Het heeft geen zin om te filosoferen over abstracties als ‘onderwijs dat leerlingen beter begeleidt in hun ontwikkeling tot volwassenen die vaardig, aardig en waardig zijn’ als de randvoorwaarden niet op orde zijn.
Daarom onze oproep aan de politiek: Zorg NU voor tijd en autonomie voor werkelijke verbetering van het onderwijs. Dat zal ons als beroepsgroep de noodzakelijke ruimte geven om verder te praten over vernieuwing.
Collega docenten: laat uw stem horen op bijeenkomsten van de Onderwijscoöperatie en onderschrijf deze oproep (adhesieverklaring).
De volledige lijst met ondertekenaars volgt helemaal onderaan.
Peter Althuizen, docent Klassieke Talen VO
Inge Braam, docent PO
Liesbeth Breek, docent Frans VO
Martin Bootsma, docent PO
Frans Droog, docent Biologie VO
Michelle van Dijk, docent Nederlands VO
Jelmer Evers, docent Geschiedenis VO
Steven Geurts, docent Biologie VO
Frans van Haandel, docent Wiskunde VO
Henk ter Haar, docent Nederlands VO
Ton van Haperen, docent Economie VO
Karin den Heijer, docent Wiskunde VO
Per-Ivar Kloen, docent biologie VO
Arnoud Kuijpers, docent Nederlands VO
Wera de Lange, docent Duits, Maatschappij VO
Arjan van der Meij, docent Natuurkunde VO
Bart Ongering, docent Engels VO
Thijs Roovers, docent PO
Jasper Rijpma, docent Geschiedenis VO
Mark van der Veen, docent PO
Dick van der Wateren, docent Natuurkunde VO
Marjolein Zwik, docent PO
_____________________
Ga naar adhesieformulier
Een korte versie van dit stuk verscheen in Trouw 17 september.
Je kunt deze verklaring printen: http://tinyurl.com/onderwijsprintbrief
Meer lezen
(Als je je wil informeren over o.a. collectieve autonomie en werkdruk.)
Saskia Adriaens, Vincent van Grinsven, Liesbeth van der Woud en Henk Westerik (2016). Werkdruk in het basisonderwijs. DUO Onderwijsonderzoek. Pdf
Bill Banning (2015). Leraren, wat boeit jullie? Theoretisch en empirisch onderzoek naar roeping binnen het professioneel zelfverstaan. Proefschrift. Tilburg University.
Gert Biesta (2015). Het prachtige risico van onderwijs. Culemborg: Uitgeverij Phronese.
Rob Boerman (2005). Professionele autonomie
in het onderwijs. VHZ, april 2005, 16-19. Pdf
Jelmer Evers en René Kneyber (Red.) (2015). Flip the System. Changing education from the ground up. New York: Routledge.
René Kneyber en Jelmer Evers (Red.) (2013). Het Alternatief: Weg met de afrekencultuur in het onderwijs! Uitgeverij Boom, Amsterdam.
René Kneyber en Jelmer Evers (Red.) (2015). Het Alternatief 2 – Het Alternatief 2 De ladder naar autonomie. Culemborg: Uitgeverij Phronese.
Fenna Vergeer (redactie) (2011). De onderwijsbubbel. Apeldoorn: Uitgeverij Maklu.
Deze mensen tekenden tot nu toe de oproep:
(Dank aan Willem Karssenberg voor de Google Sheets code voor de teller en de namenlijst.)
Wat belangrijk is, is continu blijven evalueren. Wat gaat er goed en wat kan er beter? Maar dat is tijdrovend…
[…] 17 september 2016 publiceerden 22 leerkrachten uit het PO en VO een brandbrief. In deze brief wordt gepleit voor meer tijd en autonomie voor de leerkracht. Ongeveer 2500 anderen betuigden hun steun. In ons eerdere blog, het debat rond autonomie, schreven […]
[…] 17 september 2016 publiceerden 22 leerkrachten uit het PO en VO een brandbrief. In deze brief wordt gepleit voor meer tijd en autonomie voor de leerkracht. Ongeveer 2500 anderen betuigden hun steun. In ons eerdere blog, het debat rond autonomie, schreven […]
[…] om naar overeenkomsten te zoeken, in plaats van verschillen. Er volgde een opiniestuk in Trouw, en ruim 2.000 steunbetuigingen voor een breed gedragen oproep voor tijd en autonomie. Helaas is vooralsnog het effect van deze […]
[…] Wat heeft het onderwijs NU nodig? […]
[…] hun emailadres daarvoor hebben opgegeven. Alle informatie vindt u op internet: De brandbrief, de blog waar u kunt reageren, de opiniebijdrage, het […]
Dit is op Manuela Bazen-Steenkamp herblogd.
[…] veel andere blogs een gezamenlijke oproep (Brandbrief) van po-, vo- en so-leraren aan de politiek (Wat het heeft het onderwijs NU nodig?) om de voorwaarden te scheppen die het leraren mogelijk maken zich bezig te houden met […]
Sta vierkant achter jullie initiatief!
Helemaal waar!
Ik schrijf hier ook nog maar even op dat ondertekenaars naar mijn mening op moeten passen dat ‘autonomie’ niet tot ongewenste effecten leidt, bijvoorbeeld verantwoordelijkheden van de overheid die over de schutting worden geworpen (zoals in de zorg gebeurd is, vaak met minder geld) en nadelen van autonomie, zoals Prof. v/d Werfhorst hier verwoordt: http://hermanvandewerfhorst.socsci.uva.nl/NTOR2015.pdf
[…] met de expertcoaches van Stichting LeerKracht vond om 8 uur plaats. Toen ik afgelopen weekend de oproep op sociale media las om docenten te steunen in hun roep om autonomie van de leraar en vervolgens ook de post van […]
[…] Bron: onderzoekonderwijs.net […]
Goed initiatief, Dick!
Vraag mijnerzijds: PO en VO docenten worden gevraagd. Geen docenten beroepsonderwijs noch hoger onderwijs? En waarom geen lerarenopleiders?
Denk eens aan de klassengrootte bijvoorbeeld. Jantje en Pietje zijn allemaal welkom in de klas, maar hebben zo hun verschil in onderwijsbehoefte. Dit maakt het lastig voor de leerkracht als er ook nog eens 31 kinderen in de klas zitten. Wij willen hen allen evenveel aandacht geven, maar hebben maar twee ogen, twee armen en twee benen.
Dank jullie wel!
En vooral nu volhouden met ons allen.
Ben het helemaal eens met de roep om tijd en autonomie.
Wel eens gezien dat een huisarts geëvalueerde behandelplannen en nog 20 pagina’s moet invullen omdat hij een specialist in wil roepen? En dat dan beoordeeld wordt door een commissie van ‘experts’ in plaats van dat hij (of z’n eigen beroepsgroep) zelf professioneel genoeg gevonden wordt om dat zelf te kunnen
beoordelen?
Waarom accepteren wij dat dan wel?
Waarschijnlijk inderdaad omdat we in het basisonderwijs zo weinig tijd hebben om daar over na te denken…dan doen we het maar weer omdat we goed voor onze leerlingen willen zorgen…
Al die verschillende stichtingen, bemiddelingsbureaus, flexpool, invalpool en payroll kost veel te veel geld. Het is voor een normale leerkracht ook niet meer te begrijpen. Klassenverkleining vind ik essentieel. Doordat je meer aandacht hebt voor het individuele kind kun je de uiteindelijke lestijd verkorten.
Amen! Ik heb ook vooral behoefte aan VERTROUWEN in leerkrachten en teams. Een school wil denk ik graag een autonome organisatie zijn en de leraar zijn of haar ruimte geven om prioriteit te geven aan goed onderwijs. Het gehijg in de nek en de werkdruk door tijdtekort werken verlammend. Na 25 jaar juf zijn ben ik minder gaan werken omdat de balans totaal was verdwenen uit mijn leven. Ik lijd aan de toetscultuur die er is, doordat ik kinderen zie lijden. Ik droom van een schoolklas met max 20 kinderen waarmee ik tafels ga zoeken in een supermarkt, recepten ga… Lees verder »
Ondertussen https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1739514872976724&id=1707040452890833&_rdr
Meebeslissen over #onderwijs2032, aldus Annet Kil van de onderwijscooperatie.
Het onderwijs heeft een nieuw besturingssysteem nodig. Laten we stoppen met updaten. Gelukkig durven sommige mensen een alternatief te installeren. Ik heb getracht binnen het besturingssysteem een school op te zetten. Helaas werkt dit heel moeilijk en heb je nog een hoop oude software draaien die de update bemoeilijkt laat staan een nieuwe laat installeren.
Wie durft een ander besturingssysteem te installeren? Democratische onderwijs, semler, Ecole 42, ik ben bewust onderwijs….
Als er iets te hacken valt ben ik er graag bij.
Corrigeer me maar, maar gezien de bijlagen hierboven lijkt dit inmiddels een andere kant op te gaan dan wat menig ondertekenaar voor ogen stond.
Ik ben geen leraar en moet op een andere manier zij aan zij optrekken. Daarom heb ik in een amendement op het verkiezingsprogramma van D66 een tekst voorgesteld die de steun uitspreekt voor initiatief vanuit de beroepsgroep om aantoonbare invloed te vergroten op zowel curriculumontwikkeling als landelijke examineren. Amendement moet worden aangenomen op ‘t landelijk congres D66. D66-leraren … wees erbij en stem!
In 2007 werd ik door de cie. Dijsselbloem gehoord als klokkenluider Tweede Fase.
Een van de vragen die mij toen werd gesteld: ‘Waarom hebben de docenten zich niet verzet tegen de invoering van de Tweede Fase?’ Mijn antwoord was toen dat docenten erg gericht zijn op hun dagelijks werk in de klas en doorgaans erg dociel zijn.
Het doet mij deugt te merken dat de huidige generatie nog steeds hun werk in de klas centraal stelt, maar gelukkig minder dociel is. Succes met de actie!
Jan Jimkes, oud-conrector en wiskundeleraar
Dit is op Dick van der Wateren's Blog herblogden reageerde:
Leraren, laat je stem horen. Laat de regie over onderwjsvernieuwing niet over aan beleidsmakers, adviseurs en bestuurders die zelf niet voor de klas staan. In deze oprop vragen we aan de politiek ons de nodige tijd en autonomie te geven zodat we kunnen werken aan duurzaam en toekomstbestendig onderwijs.
Leraren, denk mee, ontwerp mee.
Dit is op onderwijs_2032 science check herblogd.
[…] 2016). Wat heeft het onderwijs NU nodig?Randvoorwaarden voor de verdieping van Onderwijs2032. adhesieverklaring [met direct al een twintigtal adhesieverklarigen, waaronder die van de opstellers van de […]
Beste initiatiefnemers,
Ik ben blij met jullie actie. Ik sta volledig achter jullie. Zelf werk ik in het PO als kleuterjuf en ben met de WSK al sinds 2012 met vele kleuterjuffen aan het strijden voor goed onderwijs aan de jongsten. Ik doe graag mee aan jullie initiatief maar ben geen goede schrijver. Mocht ik wat kunnen betekenen dan hoor ik het graag en zal in ieder geval mijn collega’s en de WSK van jullie initiatief op de hoogte stellen met nog meer steunbetuigingen in het vooruitzicht.
Dag Dick, hierbij mijn reactie. Mooi dat er weer één front is van leraren over wat er zou moeten gebeuren. Misschien gaat dit nog wel de grootste winst van de verdiepingsfase worden. Ik hoop daarom dat jullie veel respons krijgen, vooral ook van leraren die zich niet op toch dunne twitterforum begeven, maar breder. Het gekke is dat het me ook een gevoel van onbehagen geeft en dat is het volgende: jullie zeggen dat er in het advies randvoorwaarden ontbreken en daarna noem je tijd en autonomie. Laten dat nou ook randvoorwaarden zijn die in het rapport staan! Ik wil… Lees verder »
Correctie: niet ten goede zal komen.
Los van mijn vorige reactie, ik denk dat het rapport Schnabel op geen enkele manier een basis kan zijn voor de invulling van een nieuw schoolcurriculum. Evenzo denk ik dat de huidige opzet van het lerarenregister de leraar of goed onderwijs ten goede zal komen. De onderwijscooperatie houdt zich sturend met beide kwesties bezig. Dat is ongewenst en ongepast.
Ik denk dat schoolcurricula zouden moeten worden ontwikkeld in samenwerking met inhoudelijke experts bij de vervolgopleidingen, in overleg met vakdidactici en leraren. Hoe het niet moet hebben we gezien bij rekenen en wiskunde. Beide vakken zijn inhoudelijk in handen gevallen van een sterk ideologisch groep die zich zelf reken-wiskunde experts noemt, maar op zijn best bestaat uit vakdidactici. De academische gemeenschap, maar ook de lerarengemeenschap heeft dit laten gebeuren, tot groot verdriet van de vakinhoudelijk sterke wiskundeleraar. Het is voor rekenen en wiskunde geen optie om een nieuw curriculum te laten ontwikkelen door leraren, met alle respect voor die leraren.… Lees verder »
Ik hou je op de hoogte van de ervaringen bij ons op school. Ga ook eens navragen bij mijn collega’s leerkrachten. Maar daar is de motivatie om mee te praten/schrijven niet zo groot. Het zijn meer doeners. Ik zal wel regelmatig tweeten over ons wonderwijs: atpvanbergen of bloggen:alfredsspecials@wordpress.com.
Vriendelijke groet, Alfred van Bergen.
Hoi Dick, ik ben het helemaal eens met bovenstaande tekst. Ik vind dat het wel erg op het VO is geschreven, zie ook de ondertekenaars en je beperkt je tot de doelgroep leraren/docenten. Begrijp ik ook. Toch zijn er ook leidinggevenden, waar ik mij zelf ook onder mag rekenen, die al jaren bezig zijn met onderwijsvernieuwing. Ik,wij, doen het dan vanuit het perspectief het onderwijs afstemmen op de onderwijsbehoeften van de leerling. Ik kijk waarschijnlijk op deze concrete manier omdat onze doelgroep, leerlingen in de leeftijd van 4-13 jaar met ernstige gedragsproblemen, ons direct met de neus op de feiten… Lees verder »
Mijn voorstel:vervang ‘autonomie’ door ‘verbinding’. Er is geen enkele goede reden om mensen uit te sluiten en er zijn juist heel veel redenen om meer mensen te betrekken bij het voortdurend verbeteren van onderwijs en het nemen van beslissingen daarover.