Tijdens deze Corona-crisis hebben we de mond vol over ‘flattening the curve’ als belangrijkste redenen voor de huidige lockdown wat meestal uitgelegd wordt aan de hand van gelijkaardige grafieken zoals deze:

De huidige crisis zorgt wellicht ook voor een andere ‘flattening the curve’, maar dan in onderwijs en daar is die trend dan minder positief. Maar om dat uit te leggen moet ik eerst een fout concept verbeteren: het idee van de kloof in onderwijs.

Hans Rösling wees er uitgebreid op in zijn postuum verschenen boek: gap thinking of het idee van een kloof is meestal fundamenteel fout. Het suggereert dat er twee groepen zijn met daartussen een leegte. De werkelijkheid is dat het meestal over een… curve gaat:

De kloof is meestal gevuld met de meerderheid van mensen. Hoe hoger de piek van de curve en hoe smaller de basis, en dus hoe dichter de twee uiteinden bij elkaar staan, hoe meer gelijkend de bevolking is. Let wel, ik schreef gelijkend, en niet gelijke kansen. Een dergelijke piek wil zeggen dat de resultaten in een bevolking gewoon klein zijn. Een plattere curve wil zeggen dat de verschillen tussen leerlingen groter worden. Dit is niet noodzakelijk negatief, als de oorzaak van die verschillen fair is. Zelfs als iedereen in de best mogelijke omstandigheden zou opgroeien en iedereen dezelfde kansen zou krijgen, zou er nog steeds een curve bestaan.

Hoe vlak de curve al dan niet is, is niet het probleem. De oorzaak of oorzaken van de afvlakking kunnen een probleem zijn. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de oorzaak van de afvlakking van de curve niet fair is en de kans is groot dat dit vandaag het geval is. De meeste onderwijsexperts vermoeden dat vandaag de verschillen tussen kinderen groter worden omdat sommige kinderen heel veel steun en onderwijs krijgen thuis, terwijl we vandaag nog steeds kinderen en jongeren hebben die we niet kunnen bereiken met school. Ook de druk in en op gezinnen kan enorm verschillen. Er zijn verschillende signalen dat huiselijk geweld en geweld op kinderen toeneemt en dat veel gezinnen meer stress hebben. Zeker toxische stress kan veel effect hebben op leren en ontwikkelen, en die stress is momenteel ook niet evenredig verdeeld over de gezinnen.

Dit is ook wat je moet begrijpen als je het veel gedeelde artikel van John Hattie leest over hoe de lange schoolsluiting na de aardbeving in Chirstchurch nauwelijks effect heeft gehad op de gemiddelde schoolprestaties. Het gemiddelde van een piek-curve en een vlakke curve kunnen gelijk zijn, maar dit kan dus verbergen dat er wel degelijk iets aan de hand is.

Momenteel merk ik in Nederland dat verschillende mensen de kriebels krijgen over het woord leerachterstand. Hierbij denken ze dat het dan gaat over waar de leerling staat tav het curriculum. Ik las ook dat elk kind staat waar het staat, en dat dit geen probleem is. Moest elk kind staan waar het staat terwijl de omstandigheden fair zijn, zou dat inderdaad wellicht minder een probleem zijn, al kan je daar ook nog wel op afdingen. Maar belangrijker: dat is dus wellicht nu niet het geval.

Een ander idee is dat we misschien dan maar beter gewoon niks doen en de kinderen geen onderwijs trachten te geven en dat zo iedereen gelijkere kansen zou krijgen. Dit is de discussie tussen Vlaanderen en de Franstalige gemeenschap. Bij niks doen zijn er volgens mij twee problemen:

1. Dit is gelijke kansen nastreven door kinderen kansen te ontzeggen.
2. Zelfs dan nog zal de curve nog steeds afvlakken, door onder andere
   1. de stress die ik beschreef,
   2. omdat de ongelijkheid er al was voor de crisis waardoor leerstof al dan niet al verschillend verankerd was, en
   3. omdat de culturele bagage tussen gezinnen sowieso al verschilt.

Daarom dus dat scholen momenteel alle leerlingen proberen te vinden. Daarom onder andere ook dus dat leerlingen in kwetsbare situaties toch naar school gaan vandaag. Daarom ook de al dan niet geslaagde pogingen laptops te verdelen.

Een van de mooiste omschrijvingen van het doel van onderwijs hoorde ik ooit van Dylan Wiliam: to beat the bell curve. En dat is wat we vandaag proberen te doen: de curve misschien niet doen dalen, maar trachten ze zo fair mogelijk te maken. En dat was al een grote uitdaging en dat is vandaag nog meer het geval.