Om over naar huis te schrijven

Conferenties zijn gezellig, maar wat je opsteekt is vaak minimaal. Maar bij de laatste EARLI-conferentie (European Association for Research on Learning and Instruction) in München kwam ik op een uitstekend symposium over schrijfonderwijs terecht. Goed schrijven is een zeer belangrijke, maar ook zeer complexe vaardigheid. Veel leerlingen kunnen moeilijk een samenhangende tekst schrijven waarin zij hun gedachten als een mooi geheel structureren en presenteren.

Tijdens het symposium werden twee onderzoeken gepresenteerd over dit onderwerp.

Teresa Limpo (Universiteit Porto, Portugal) presenteerde haar onderzoek naar de effectiviteit van twee aanpakken voor basisschoolleerlingen (groepen 7 en 8) voor het leren schrijven van een opiniestuk. De eerste was een strategie voor schrijfplanning en zinsconstructie en is gericht op: Wat wil je zeggen? Wat is het idee dat je over wilt brengen (uitbreiding, contrast, oorzaak)? Wat is het beste verbindingswoord? Hoe kan je de tekst verrijken met bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden? En de instructie maakte gebruik van het Zelfgereguleerde Strategieontwikkelingsmodel (Self-Regulated Strategy Development (SRSD)). Vergeleken met een standaard schrijfinstructie leidde instructie in planning en zinsconstructie tot betere schrijfplannen en betere zinnen in de betogen. Planninginstructie bevorderde niet alleen het betoog, maar zelfs het zins- en woordniveau en omgekeerd leidde instructie over zinsconstructie ook tot een beter betoog.

Milou De Smet die 31januari 2014 promoveert aan de Open Universiteit, toonde het effect van een elektronische outlinetool op het schrijven van een betoog door VO-leerlingen. Deze outlinetool, te vinden in ieder tekstverwerkingsprogramma, blijkt bij te dragen aan de tekstkwaliteit in gevallen waarin leerlingen over een nieuw onderwerp, waarover ze vooraf niks wisten, een betoog moesten schrijven. Maar wanneer zij een tekst moesten schrijven over een onderwerp waarover zij het uitgebreid in de klas hadden gehad, maakte het geen verschil of zij wel of niet eerst een plan maakten met de outlinetool. Met andere woorden, als je al weet wat je gaat schrijven of al veel weet van het onderwerp, dan maakt een tekstplan vooraf geen verschil.

Daarnaast zijn de effecten vooral zichtbaar voor leerlingen die voor de tweede keer met de outlinetool schrijven. Ofwel: oefening baart kunst. Voorafgaand aan het schrijven een tekstplan maken met een elektronische outlinetool helpt leerlingen met het organiseren en uitwerken van hun teksten. Ze moeten daarin wel expliciet instructie krijgen, weten wanneer deze strategie helpt en oefenen met het toepassen van deze strategie.

Zelf heb ik net samen met Theresa Guasch, Anna Esposa en Ibis Alvarez (Open Universiteit van Catalonië) een artikel gepubliceerd over terugkoppeling bij gezamenlijk schrijven. Dit betreft het gezamenlijk schrijven van een betoog op universitair niveau, maar is toepasbaar op andere niveaus. In het voortgezet onderwijs moeten leerlingen bijvoorbeeld steeds vaker in teams aan schrijfopdrachten werken. Deze opdrachten variëren van klassiek schrijven in een groep tot het gebruik van wiki’s voor het gezamenlijk schrijven. Uit ons onderzoek bleek welke feedback het schrijven verbetert. Epistemische terugkoppeling: terugkoppeling waarbij de schrijver kritisch verzocht wordt uitleg dan wel verheldering te geven al dan niet gecombineerd met suggesties voor hoe de schrijver verder kan gaan en uitnodigingen om ideeën te onderzoeken, verbreden of verbeteren, is effectiever dan correctieve terugkoppeling (alleen verbeteren van fouten). Zowel de kwaliteit van de producten (de tekst) als het proces (samen schrijven) wordt hierdoor beter.

Schrijven, zo weet ik uit eigen ervaring, is moeilijk. Maar de wetenschap is bezig grote stappen te zetten om leerkrachten uit te rusten met de benodigde gereedschappen om het aan hun leerlingen te leren.

Volg mij ook op Twitter: p_a_kirschner

Deze bijdrage is reeds online en gedrukt in het decembernummer van Didactief  (http://www.didactiefonline.nl/component/content/article/11895-om-over-naar-huis-te-schrijven.html)

Wilt u meer zien van Didactief, ga dan naar http://www.didactiefonline.nl/

Paul A. Kirschner's avatar

Over Paul A. Kirschner

Nederlands: Paul A. Kirschner (1951) is Emeritus hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit (Nederland), eredoctor (doctor honoris causa) aan Oulu University (Finland), Gastprofessor aan de Thomas More Hogeschool (België) en eigenaar van kirschner-ED. Hij was eerder Universiteitshoogleraar en hoogleraar Onderwijspsychologie aan de Open Universiteit, Visiting Professor Onderwijs met een leerstoel in Leren en Interactie in de Lerarenopleiding aan Oulu University, hoogleraar Onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht, hoogleraar Contact- en Afstandsonderwijs aan de Universiteit Maastricht en Visiting Professor aan de Open University of Catalonia (Spain). Hij is een internationaal erkende expert op zijn gebied met meer dan 350 wetenschappelijke publicaties. Hij heeft zitting gehad in de Onderwijsraad in de periode 2000-2004 en de Wetenschappelijk Technische Raad van SURF van 2009-2019. Hij is Fellow van de American Educational Research Association (NB de eerste Europeaan aan wie deze eer werd toegekend), de International Society of the Learning Sciences en de Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Science of the Royal Dutch Academy of Sciences (NIAS-KNAW). Hij was president van de International Society of the Learning Sciences in de periode 2010-2011. Hij is hoofdredacteur van de Journal of Computer Assisted Learning en commissioning editor van Computers in Human Behavior. Hij heeft veel boeken (mede)geschreven, o.a. Ten steps to complex learning (Routledge/Erlbaum), Op de Schouders van Reuzen en Wijze Lessen: Twaalf Bouwstenen voor Effectieve Didactiek (beiden gratis verkrijgbaar op het web), twee boeken over mythes in het onderwijs Jongens zijn Slimmer dan Meisjes XL en Juffen zijn Toffer dan Meesters (beiden ook in het Engels verschenen), Evidence Informed Learning Design, and How Learning Happens: Seminal Works in Educational Psychology and What They Mean in Practice. Hij schrift ook regelmatig voor Didactief (de kolom KirschnerKiest over wat docenten kunnen met wetenschappelijke resultaten). Hij wordt gezien als expert op veel gebieden en vooral het ontwerpen van effectief, efficiënt en bevredigend onderwijs, computerondersteund samenwerkend leren (CSCL), mediagebruik in het onderwijs en het verwerven van complex cognitieve vaardigheden. English: Paul A. Kirschner, dr.h.c. (1951) is Emeritus Professor Educational Psychology at the Open University of the Netherlands, Guest Professor at the Thomas More University of Applied Science in Mechelen, Belgium, Honorary Doctor (Doctor Honoris Causa) at the University of Oulu, Finland, and owner of kirschner-ED which carries out educational consultancy, masterclasses for teachers, school heads and educational policy makers, and keynotes/presentations at conferences and other educational get-togethers. He is a Research Fellow of the American Educational Research Association, the International Society of the Learning Sciences, and the Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Science. He is a past President (2010-2011) of the International Society of the Learning Sciences and former member of the Dutch Educational Council and the Scientific Technical Council of the Foundation for University Computing Facilities (SURF WTR). He is chief editor of Journal of Computer Assisted Learning and commissioning editor of Computers in Human Behavior. He has also published more than 350 scientific articles as well as many popular articles for teacher journals. As for books, he is co-author of How Learning Happens: Seminal Works in Educational Psychology, Evidence Informed Learning Design, Urban Myths about Learning and Education and More Urban Myths about Learning and Education as well as of the highly successful book Ten Steps to Complex Learning, and editor of two other books (Visualizing Argumentation and What we know about CSCL). He is seen as an expert in many areas and in particular the design of effective, efficient and enjoyable education, computer-supported collaborative learning (CSCL), media use in education, and the acquisition of complex cognitive skills.

Eén reactie naar “Om over naar huis te schrijven”

  1. Onbekend's avatar

    Om dichter bij huis te blijven…..

    In aansluiting op jouw interessante bijdrage een paar leestips om te zien wat er in Nederland op dit gebied gebeurt/kan gebeuren:
    • Werken met TIO-schrijven. http://www.tioschrijven.nl/home.html
    Focus op schrijfproces, het programma werkt met feed forwards om o.a. ‘content’ te genereren en de schrijver hulpmiddelen te laten gebruiken voor de structuur.
    Ik ken vo-scholen die al een paar jaar met het programma werken en signaleren dat leerlingen echt beter gaan schrijven.
    • Lerarenopleiders en adviseurs focussen ook al langer op het schrijfproces. Leestip (voor po en vo):
    Tijdschrift Taal, lees jaargang 1, nummer 2 http://www.slo.nl/primair/nieuwsbrieven/taal/
    Tot slot, in hoeverre is schrijfdidactiek op school alleen een activiteit van de sectie Nederlands: http://www.werkenmettussendoelen.nl/tussendoelen_vo/strategisch_schrijven/praktijk.htm

    Marijke

    Like

Geef een reactie op Marijke Kaatee Reactie annuleren