NIVOZ Onderwijsavonden over spelen
De Onderwijsavonden van het NIVOZ in Driebergen zijn immens populair. Theater Maitland is vrijwel altijd uitverkocht. Vorig jaar was het thema Volwassenheid. Dit jaar staan de vijf avonden in het teken van het thema Spelen.
De serie wordt op 3 oktober geopend door prof. Rob Martens, de nieuwe wetenschappelijk directeur van het NIVOZ. De titel van zijn lezing is Spel als leermachine. De tweede onderwijsavond op 7 november, Leren door onderwijs te maken, wordt verzorgd door onze eigen medeblogger Amber Walraven.
Zullen we samen spelen?
Professor Martens legt het belang van spelen uit in een stuk voor het NIVOZ-platform HetKind, Zullen we samen spelen? Het begint zo:
Het leek wel een 1 aprilgrap. Want op die datum kopte de NRC: ‘Advies: laat het kind met zakmes spelen’. Dat advies was afkomstig van het Adviescentrum voor Veiligheid dat vindt dat kinderen meer risico’s moeten kunnen nemen als ze spelen. Maar spelen met een – liefst scherp – zakmes is toch vragen om ongelukken? En bovendien, wat leert een kind daar nu van? Leren doe je op school, liefst gestructureerd in directe instructie, nietwaar? Steeds meer onderzoek wijst echter op het belang van spelen. Tijd voor een verkenning.
Misschien wel het moeilijkste van spel is de definitie ervan. Zo vond fysicus Niels Bohr het begrijpen van kwantumfysica kinderspel vergele – ken met het begrijpen van kinderspel. Essentieel is dat spel niet echt is. Iets is alleen een echt spel als je buiten het spel niet wordt afgerekend. Daarom lijkt het nutteloos. Maar het heeft veel nut en dat heeft te maken met leren.
Alle zoogdieren spelen en hoe slimmer ze zijn, hoe meer ze spelen. Biologen zijn het erover eens dat spel te maken heeft met voorbereiding op het echte werk. Jonge wolfjes (en hun gedomesticeerde neefjes, onze honden) zijn dol op spelletjes. Ze doen het van nature. Vrijwel altijd in onderlinge interactie. Met spel ontwikkelen ze zowel motoriek als jachtstrategieën.
In Free to learn van evolutiepsycholoog Peter Gray, misschien wel het beste boek dat ooit over spel is geschreven, staat veel over spelgedrag. Jonge chimpansees oefenen al spelend klim avonturen van opklimmende moeilijkheidsgraad. Spel heeft klaarblijkelijk te maken met grenzen opzoeken en verleggen. In spel worden meestal rollen ingenomen. Het is sterk symbolisch en kent veel perspectiefwisselingen. Vaak wordt een spel ook opzettelijk ruw, een beetje gevaarlijk of spannend gemaakt. Gray geeft als voorbeeld dat veel kinderen het leuker vinden achtervolgd te worden bij tikkertje (je bent dan eigenlijk een prooi) dan om ‘hem te zijn’.
De vijf NIVOZ-onderwijsavonden in 2018-2019 zijn:
3 oktober 2018: Rob Martens (en Marco Mout/Walhallab) – Spel als leermachine
7 november 2018: Amber Walraven (en Henk ter Haar) – Leren door onderwijs te maken.
10 januari 2019: Ellen Klatter (en Ron Bormans) – Over de regels van het spel
14 maart 2019: Gijs Scholten van Aschat – Voor magie in spel is samen nodig. (ICOON-theater, Vathorst College, Amersfoort)
12 juni 2019: René ten Bos en Henk Oosterling – Wat staat er op het spel en wat kunnen we ervan maken?
Dit delen:
Dick van der Wateren
Als blogger en onderwijsauteur denk ik na over onderwijs en pedagogiek. In 2016 verscheen bij Uitgeverij Ten Brink mijn boek 'Verwondering' waarin ik een lans breek voor onderwijs op basis van vragen die leerlingen zelf bedenken. In 2020 verscheen mijn boek De Denkende Klas bij LannooCampus met praktische aanwijzingen om met leerlingen dieper te denken. Als vo-docent heb ik talentvolle en begaafde leerlingen begeleid die meer uitdaging nodig hebben, en leerlingen gecoacht met diverse problemen - onderpresteren, perfectionisme, levensvragen. Na een lang leven in het onderwijs en de wetenschap ben ik in 2017 een filosofische praktijk begonnen, De Verwondering, in Amsterdam. Daar heb ik gesprekken met volwassenen zowel als jongeren over levensvragen, zingeving, werk, studie, relaties.
