Het debat rond autonomie

In deze tekst bespreken Mark van der Veen en Marjolein Zwik het gebrek aan autonomie dat leerkrachten in het basisonderwijs ervaren. Autonomie, een van de pijlers van motivatie volgens de zelfbeschikkingstheorie van Deci & Ryan, wordt in het onderwijs vaak beperkt door bestuurlijke lagen die visies en regels opleggen. Dit heeft negatieve gevolgen voor de motivatie van leerkrachten en de kwaliteit van het onderwijs.

Praktijkvoorbeelden van gebrek aan autonomie:

1. Verplichte aanwezigheid: Leerkrachten moeten op vaste tijden op school zijn, zelfs tijdens lesvrije dagen. Dit beperkt hun flexibiliteit en wordt als betuttelend ervaren.
2. Normjaartaak en professionalisering: Werkgevers plannen vaak verplichte scholing in, zonder rekening te houden met de wensen van leerkrachten. Dit geldt vooral voor parttime werkers, die weinig ruimte overhouden voor eigen ontwikkeling.
3. Afrekencultuur: Leerkrachten worden afgerekend op toetsresultaten, zonder oog voor de context. Dit leidt tot stress en een hoge ziekteverzuim in het onderwijs.
4. Onderwijsvisie en mythes: Commerciële partijen en besturen bepalen vaak de onderwijsvisie, gebaseerd op marketing in plaats van wetenschappelijk bewijs. Leerkrachten voelen zich gedwongen om andermans ideeën uit te voeren.

Oplossing: meer autonomie en collectieve verantwoordelijkheid
De auteurs pleiten voor een verschuiving naar meer autonomie voor leerkrachten. Dit betekent dat leerkrachten meer zeggenschap krijgen over hun werk en samen met collega’s het onderwijs kunnen vormgeven. Besturen moeten een faciliterende rol aannemen en vertrouwen geven in plaats van controle uitoefenen.

Meer autonomie brengt ook meer verantwoordelijkheid met zich mee. Leerkrachten moeten collectief werken aan kwalitatief goed onderwijs en problemen zoals laaggeletterdheid aanpakken. Dit vereist zorgvuldigheid en een gedeelde visie op onderwijs.

Het gebrek aan autonomie in het basisonderwijs beperkt de motivatie van leerkrachten en de kwaliteit van het onderwijs. Door leerkrachten meer vertrouwen en verantwoordelijkheid te geven, kunnen zij het onderwijs verbeteren en beter inspelen op de behoeften van leerlingen. Dit vereist een cultuurverandering, waarbij besturen en raden een ondersteunende rol spelen in plaats van controle uitoefenen.

Lees het volledige artikel op Wij-leren.nl via deze link: https://wij-leren.nl/het_debat_rond_autonomie.php