“Van goed naar excellent onderwijs” dat is de titel van de onderwijsparagraaf in het nieuwe regeerakkoord. Het kabinet heeft in ieder geval the next big thing in onderwijsland meegekregen. Onderwijs staat het laatste jaar bol van de excellentie. Helaas kun je dat niet zeggen van het Nederlandse onderwijsbeleid. Dat is op zijn zachtst gezegd middelmatig. Maar daar komt verandering in als we het kabinet mogen geloven:

“Onderwijs en wetenschap in Nederland zijn van hoog niveau, maar onze ambitie reikt verder: wij willen tot de top vijf van de wereld gaan horen. De kwaliteit van de man of vrouw voor de klas of in de collegezaal is daarbij van doorslaggevende betekenis. En die kwaliteit staat of valt met opleiding en selectie van leraren en van directeuren en bestuurders die hun medewerkers stimuleren, belonen en zo nodig sanctioneren. Dit zijn de mannen en vrouwen van wie we het moeten hebben: in hen willen we investeren.”

Dat klinkt veelbelovend. Goede docenten zijn inderdaad van doorslaggevend belang. (Hattie, 2008) Ik ben de eerste om dat te beamen. Maar te vaak is in Den Haag excellentie niets meer dan een lege huls. Helaas neemt het enthousiasme over het regeerakkoord na een paar zinnen al zienderogen af bij de volgende zin:

“Het belang dat wij hechten aan goed onderwijs, wordt onderstreept door het feit dat wij onderwijs buiten de bezuinigingen hebben weten te houden en er in deze crisistijd zelfs in investeren.”

Dit klopt niet. Er wordt wel degelijk bezuinigd. Directeur Jan Fasen stelt terecht dat scholen wel degelijk heel veel last hebben van stille bezuinigingen. (Buitelaar & Fasen, 2012) Dat is herkenbaar op heel veel scholen, ook de mijne en de rek is er wel uit.

Verder staan docenten al een paar jaar op de nullijn qua inkomen. Voor 2012-2013 alleen al is dit een bezuiniging van circa 800 miljoen euro. OCW: “door het hanteren van de nullijn vanaf 2010 [is] er tot en met 2013 totaal €1,47 miljard bespaard op de sector onderwijs.” (“Bezuiniging via kaasschaaf,” 2012) Ik ga er inmiddels een paar jaar reëel op achteruit, los van alle andere maatregelen die door de crisis zijn genomen.

“Met het onderwijsveld willen wij tot afspraken komen over verbetering van de kwaliteit van leraren en schoolleiders.” Dat hebben we al vaker gehoord. Om professionalisering en bijscholing goed vorm te geven is heel veel tijd en geld nodig. Dat doe je er niet even bij. Ons onderwijsbeleid is wat dat betreft erg tegenstrijdig. We moeten professionaliseren, innoveren, differentiëren terwijl we tegelijkertijd, in vergelijking met de rest van Europa, heel veel contacturen hebben met grote klassen. Die door de bezuinigingen alleen maar groter zullen worden. Over werkdruk is niets te vinden in de onderwijsparagraaf.

Afrekenen

Er staat wel een andere curieuze zin over docenten in het regeerakkoord. Als enige beroepsgroep worden docenten aangesproken op hun functioneren: “De mogelijkheden om slecht functionerende docenten aan te pakken, nemen toe (…)” Los van het feit dat dit al prima kan als bestuurders een goed dossier bijhouden worden ik en mijn collega’s als enige direct aangesproken. Er staan geen maatregelen in over bankiers, onderwijsbestuurders, advocaten en onderwijsconsultants om maar een paar willekeurige beroepsgroepen te noemen. Waarom? Omdat het onze schuld is dat het niet goed gaat met het onderwijs? Dat is een beproefd recept in Amerika: teacher bashing. (Ravitch, 2010a)

Ook wordt er gerefereerd aan het zogenaamde ranken van scholen. Het toepassen van concurrentie in het onderwijs leidt over het algemeen helemaal niet tot betere resultaten. Scholen en docenten moeten juist onderling een community of practice vormen om gezamenlijk het onderwijs naar een hoger onderwijs te tillen. Inmiddels is duidelijk dat dit tot structureel betere resultaten leidt dan naming and shaming en meer concurrentie. (Hargreaves, 2009; Sahlberg, 2011)

Zoals vaker met onderwijsbeleid in Nederland lijken bestuurders en ambtenaren gecharmeerd van de VS. Terwijl toch echt wel duidelijk is dat neo-liberale onderwijshervormingen daar compleet gefaald hebben. (Ravitch, 2010b)

Ten slotte. Wat wil dit kabinet eigenlijk met ons onderwijs? Kennelijk tot de (PISA?) top-5 van de wereld behoren. Maar juist deze utilitaire visie op onderwijs zal leiden tot verdere verschraling. Gaan we straks ons hele onderwijs inrichten naar de PISA toets? Dan scoren we prima, maar is dat wat we willen voor onze kinderen?

Mijn eerste gedachte bij die ambitie? Is that it? Ik zit in het onderwijs om mijn leerlingen te helpen het beste uit zichzelf te halen. Tegelijkertijd groei ik daar ook enorm door. Die talentontwikkeling en kwaliteit zou het uitgangspunt moeten zijn, niet een internationale lijst. Vanuit een solide basis creativiteit, nieuwsgierigheid, ondernemerschap en lerend vermogen ontwikkelen zijn wat mij betreft de juiste doelstellingen van goed onderwijs. Kunnen we daar nou eindelijk eens in ondersteund worden door Den Haag?

Jelmer Evers

_____________________________

Bronnen

Bezuiniging via kaasschaaf. (2012).Scienceguide. Retrieved November 19, 2012, from http://www.scienceguide.nl/201211/bezuiniging-via-kaasschaaf.aspx

Buitelaar, R., & Fasen, J. (n.d.). Wat houdt dat in? “Stille bezuinigingen”. Retrieved November 25, 2012, from http://ronaldsonderwijsblog.blogspot.nl/2012/09/wat-houdt-dat-in-stille-bezuinigingen.html

Hargreaves, A. (2009). The fourth way : the inspiring future for educational change. Thousand Oaks Calif.: Corwin Press.

Hattie, J. (2008). Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement (p. 392). Routledge.

Morgan, S. L., & Taylor Poppe, E. S. (2012). The Consequences of International Comparisons for Public Support of K-12 Education: Evidence From a National Survey Experiment. Educational Researcher, 41(7), 262–268.

Ravitch, D. (2010a). The Myth of Charter Schools. New York Review of Books. Retrieved from http://www.nybooks.com/articles/archives/2010/nov/11/myth-charter-schools/?pagination=false

Ravitch, D. (2010b). The Death and Life of the Great American School System: How Testing and Choice Are Undermining Education (p. 296). Basic Books.

Sahlberg, P. (2011). Finnish lessons : what can the world learn from educational change in Finland? New York: Teachers College Press.

Zhao, Y. (2012). Test Scores vs. Entrepreneurship: PISA, TIMSS, and Confidence. Retrieved November 25, 2012, from http://zhaolearning.com/2012/06/06/test-scores-vs-entrepreneurship-pisa-timss-and-confidence/