1 september 2012 
Een veel gehoorde klacht met betrekking tot onderwijsonderzoek, is de gebrekkige of zelfs ontbrekende relatie met de onderwijspraktijk. Onderzoekers onderzoeken dingen die alleen zij interessant vinden en die niet spelen in de praktijk. Daarnaast gebeurt het vaak dat onderzoeksresultaten geen weg vinden naar de praktijk omdat ze voornamelijk gepubliceerd worden in wetenschappelijke tijdschriften.
Gelukkig is het niet allemaal kommer en kwel en zien we ook een trend die praktijkgericht onderzoek heet. Onderzoek voor en vaak ook door de praktijk. Sinds 2004 mag ik me hier ook met veel plezier mee bezig houden. In deze posts (ik vrees dat het een serie wordt) wil ik mijn ervaringen als onderzoeker met u delen. Ik zal niet pretenderen objectief te zijn 🙂
Ik vind het eigenlijk elke keer weer doodeng. Met mijn goede bedoelingen om het onderwijs te innoveren, verbeteren en docenten te helpen, een school in stappen, en docenten proberen te enthousiasmeren om de uitdaging met me aan te gaan.
Zo’n eerste bijeenkomst voel ik me altijd als in het hol van de leeuw. Het beeld dat docenten vaak hebben van onderzoekers is negatief: niet willen luisteren, geen idee hebben wat er speelt in de praktijk, opdringen van veranderingen. Ik moet zeggen, in de meeste gevallen heb ik het ook verkeerd aangepakt.
Want ik heb contact gezocht met de schoolleiding, aangegeven waar ik onderzoek naar doe, wat ik zou willen bekijken en, belangrijk, wat ik van de school vraag en wat het hen oplevert. Over het algemeen lukt het me om een akkoord te krijgen van de directie. Die directie gaat dan op zoek naar de door mij gevraagde enthousiaste groep docenten die in een ontwerpteam samen met mij onderwijs willen (her)ontwerpen.
Soms gebeurt het dan dat de teamleden een ander beeld hebben bij wat precies de bedoeling is, of welk onderwerp centraal staat, of niet vrijwillig deeluitmaken van het team. Leerpunt voor mij: niet alleen via de schoolleider communiceren, maar proberen docenten zelf te spreken. Zodat voor we beginnen duidelijk is dat we dezelfde ideeën hebben.
Gelukkig heb ik gemerkt dat tijdens zo’n proces beide partijen naar elkaar toegroeien en elkaars standpunten waarderen. De gesprekken over onderwijs, het nadenken over onderwijs, het ontwerpen van onderwijs motiveert docenten enorm. Dat ik er dan nog onderzoek aan koppel, is dan opeens niet zo erg meer. Vaak voelt het voor hen ook niet als onderzoek.
Na zo’n traject hoop ik altijd dat het negatieve imago van onderzoek weer een tijdje van tafel is en docenten misschien zelfs zeggen: aan zo’n onderzoek, zou ik nog wel eens mee willen doen! Het allerliefst zie ik dan, dat ze zelf een vraag hebben en besluiten daar mee aan de slag te gaan. Als ik daar dan nog eens bij zou mogen helpen…. heel graag!
In een volgende post ga ik graag in op het proces achter ontwerpteams en waarom ik denk dat dit onderzoek op veel punten een antwoord geeft op veel gehoorde klachten over onderwijsonderzoek.
Hallo Amber. Heel dapper dat je durft aan te geven dat je het in veel gevallen (toch niet de meeste, mag ik aannemen?) verkeerd hebt aangepakt.
Zoals ik er van de andere kant tegenaan kijk, heeft het mijn voorkeur – en die van mijn collegadocenten – als onderzoekers samen met ons een onderzoeksvraag bedenken. Dat heeft voor jou als onderzoeker het voordeel dat je maximaal gemotiveerde docenten in je team hebt en voor docenten dat er iets wordt onderzocht waar ze in de praktijk wat mee kunnen. Ik kan me heel goed voorstellen dat je als onderzoeker je eigen vragen hebt die je wilt beantwoorden. Maar in veel gevallen gaat het toch om verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. En daar zul je altijd docenten bij nodig hebben. Als je die mee krijgt door je direct tot hen te richten en niet via de schoolleiding zal dat je onderzoek te goede komen.
Ik heb zelf samen met vijf collega’s meegedaan met een actie-onderzoek van de Hogeschool InHolland: Vitaal Leraarschap. Wij hadden maximale inbreng in de onderzoeksvragen en konden die meteen in de praktijk uitproberen. Voor ons en onze school was dat een heel nuttige ervaring, waar we de komende jaren veel plezier van zullen hebben.
LikeLike
Ha Dick,
Dank voor je reactie. Ik zal mijn post even wat nuanceren. Het is niet zo dat docenten totaal geen invloed hebben op de vraag. In mijn onderzoeken stond het thema vast (informatievaardigheden integreren in het curriculum). Maar, juist in de eerste ontwerpsessie bepaalden de docenten wat ze binnen die thematiek interessant vonden, en hadden veel vrijheid.
Wat het soms lastig maakte is dat niet altijd duidelijk was voor de docenten wat de thematiek was. En als je iets anders verwacht, kan het lastig zijn jezelf te motiveren en open te stellen. Als iemand me vraagt voor een tour door historische wijnkelders, ik zeg ja, dan ben ik ook not amused als een gids me plotseling door een dierentuin leidt. Hoe leuk ik die dierentuin over het algemeen ook vind, op dat moment wil ik me daar niet in verdiepen. Dat zal ik dan de gids kwalijk nemen. Maar stel dat de gids zegt: ik heb echt alleen een dierentuintour aangeboden? Dergelijke miscommunicatie gebeurt ook tussen onderzoeker, schoolleiding en docenten. Tot nu toe is het me aardig gelukt toch de dierentuintour tot een succes te maken 🙂 Ik denk, juist omdat ik probeerde samen een vraag te verzinnen met docenten. Vaak bleek dat de dierentuin toch ook interessant was voor de docenten 🙂 En ze wilden vaak nog een keer gaan!
Maar je hebt gelijk, mooier is om het echt een project van gelijken te laten zijn. Wil ik ook graag. Maar probleem is vaak subsidie… Belangen van subsidieverstrekkers, onderzoekers en school en docenten zijn niet gelijk. Ook hier ga ik graag verder op in in een volgende post. Met dank aan Twitter, en een mooi gesprek daar!
LikeLike
Op sommige onderzoeksinstituten wordt gestimuleerd dat medewerkers ook een paar dagen ‘voor’de klas staan. In de praktijk betekent dit dat vooral ook onder docenten wordt geworven. Dit soort “dubbelfuncties maakt een boel zaken veel eenvoudiger”. Hoe sta jij hier tegenover ?
LikeLike
Ik persoonlijk zou het erg leuk vinden om een paar dagen voor de klas te staan! Alleen dan wel bevoegd! Ik heb een kwalificatie voor WO-ondewijs, maar mag niet in PO of VO voor de klas. En terecht! Ik zou die bevoegdheid best willen halen (alleen welk vak dan? Onderwijskunde vind je niet op scholen…). Maar, er zijn ook onderzoekers die juist onderzoek doen omdat onderwijs ze wat minder ligt. Die moet je ook niet voor de klas dwingen. Dat betekent niet dat ze het onderwijs niet zouden mogen onderzoeken vind ik. Wel zou het goed zijn als ze zich realiseren dat ze de dialoog aan moeten gaan. Andere kant op trouwens ook: niet alle onderzoekers zijn onderzoekers zonder gevoel of band met de praktijk, en docenten zouden dus ook de dialoog aan moeten willen gaan 🙂 Men zegt ook wel eens dat alle docenten ook onderzoekers zouden moeten zijn. Hmmm, daar ben ik het niet mee eens. Ze zouden wel moeten weten dat onderzoek naar onderwijs van belang is, maar zelf uitvoeren hoeft niet. Betrokken zijn en meewerken, ja, altijd zelf uitvoeren: nee?
Meest ideaal: er is een vraag in de praktijk, en docenten besluiten welke onderzoeker ze er bij willen halen, dus stellen eigen team samen. Kan dus bestaan uit docent-onderzoekers, maar ook kan hulp ingeroepen worden van buiten.
LikeLike
Zeer interessant onderwerp. Als onderzoeker en begeleider heb ik me er veelvuldig aan geërgerd. Neem de Commissie Evaluatie Basisonderwijs destijds, die vaststelde dat allochtone leerlingen groep 1 binnenkomen met gemiddeld een achterstand met taal van 2 jaar. Dat spreek ik niet tegen, maar…. zij vinden dat de leraren van groep 1 en 2 dat in die eveneens 2 schooljaren moeten inhalen! De leraar van groep 3 moet leerlingen hebben die volledig “klaar” zijn om met de 3 basisvaardigheden te beginnen, aldus het CEB.
Ik moest deze hooggeleerden uitleggen dat die leerlingen dan een prestatie moeten leveren van twéémaal die van de gemiddelde leerling, anders haal je niéts in.
Een achterstand van 2 jaar inhalen in 2 jaar?
In mijn boek van 2002: “Het team maakt ernst met de ononderbroken ontwikkeling” geef ik in de overtuigingsfase van mijn alternatief voor het leerstofjaarklassensysteem, dat niét over de rug van de leraar gaat (Henk Boonstra:”Over de rug van de leraar” (1997) opdrachten om met de leerlingen van de éigen klas uit te voeren. Dat overtuigt het beste, niét het lezen van onderzoeksverslagen over andere scholen.
Voorbeeld: ontdek zèlf, dat je leerlingen, zowel de zwakkere als de andere, bij rekenen/wiskunde véél meer “vergissingen” maken dan “denkfouten” en….. dat je, ongemerkt wellicht, in feite het rapportcijfer het meest laat bepalen door het aantal “vergissingen”, terwijl leerling en ouders toch denken dat bijvoorbeeld die “7” op het rapport op het begrip van de aangeboden rekenleerstof slaat.
In mijn blog staat er voor de geïnteresseerden veel meer over.
LikeLike