Veel leraren in het basis- en voortgezet onderwijs hebben zich het laatste anderhalf jaar noodgedwongen het online lesgeven eigen gemaakt. Het voelde voor velen aan als springen in het diepe, zonder te kunnen zwemmen en zonder bandjes. Hoewel ik er vooraf al enige ervaring mee had, was collega-docenten adviseren voor hun evaluatiepraktijk een hele uitdaging. Maar het onderwijs, de ICT en onderwijsdiensten en wij allemaal hebben wonderwel het hoofd boven water gehouden.

Wat nu? Kunnen we ons drijvende houden of hebben we leren zwemmen? Willen we onze zwemtechniek verbeteren of kiezen we voor back to normal zodra de ergste crisis bezworen lijkt? Ik behoor tot de groep die van mening is dat we moeten verder evolueren naar hybride onderwijs, onderwijs waarin online vormen doelgericht gecombineerd worden met andere. Vanuit die invalshoek proberen de diensten ICT in Onderwijs (ICTO) in alle instellingen de snelle evolutie op vlak van hybride onderwijs van nabij te volgen. Tot op zekere hoogte geldt dat ook voor diensten Onderwijsontwikkeling en Kwaliteitszorg (DOK) waar ik zelf toe behoor. Het overzicht dat ik vond in Lesgeven is de MACS! Werkvormen voor activerend hybride onderwijs van Wouter Schelfhout, Els Tanghe en Wil Meeus kwam voor mij dan ook als geroepen.

In deel 2 krijg je als lezer een heldere uitleg over wat Motiveren, Activeren, Coachen en Structureren (MACS) betekent als je je studenten niet bij jou hebt of asynchroon onderwijst. Hoe je er als docent voor zorgt dat alle leerstof gezien wordt, is niet het uitgangspunt, wel hoe je met leerlingen en studenten de vooropgestelde doelen bereikt, terwijl ze op zijn minst het leerstuur mee in handen nemen. Pertinente vragen helpen je om je eigen onderwijspraktijk kritisch te bevragen.

Wek je online voldoende belangstelling op of bespaar je daarop omdat je contacttijd beperkt is? Wat kan je meer doen? (motiveren)

Kan je uitdagen en nabijheid creëren op afstand? (motiveren)

Waar let je op als je peer power wil opwekken? (activeren)

De dingen anders doen of andere dingen doen?

De leraar die verblind is door alle beschikbare technologische tools, vindt in het vierde deel een overzicht van didactische werkvormen, geordend volgens de MACS-structuur. De gidsen spreken zijn taal, die van het onderwijs, eerder dan die van de technologie die ze introduceren, hoewel de deskundigheid van de auteurs in beide domeinen groot is.

Toch laat het boek ook kansen liggen. De integratie van de vier delen had beter gekund. Voor de geactiveerde en gemotiveerde lezer is dat niet de grootste zorg. Het belangrijkste verbeterpunt is dat wellicht ook niet. Het boek beantwoordt de vraag hoe je met online (onderwijs)tools dingen anders kan doen, en veel minder of hybride onderwijs je toelaat andere dingen te doen. Het lijkt een woordspel maar het is het niet. Dingen anders doen is niet min. Je kan als digitaal competente leraar simultaan 50 studenten laten antwoorden op een mix van vragen terwijl ze mijlenver van je verwijderd zijn, snel een inschatting maken van de mate waarin je tussendoelen bereikt zijn en er onmiddellijk een foutenanalyse bij krijgen. Die rijkdom zou je nooit vergaren met een handvol opgestoken vingers. Zo helpt de online tool je effectiever en efficiënter een vorm van formatieve evaluatie toe te passen (al plaatst Marjolein Zwik daar toch belangrijke kanttekeningen bij).

Maar hybride onderwijs kan meer zijn. Een docent marketing die zijn lessen tot voor kort doorspekte met schoolvoorbeelden uit het verleden kan voortaan online beroepsmarketeers uitnodigen om actuele professionele problemen of casussen in ontwikkeling te presenteren. Studenten kunnen vervolgens op discussiefora suggesties doen voor alternatieve aanpakken en creatieve oplossingen. Daarop kunnen ze van elkaar, de docent en de expert die er effectief professioneel aan werkt, feedback krijgen waar die laatste mee aan de slag gaat en weer over rapporteert. Zeker voor grote groepen of vakken waar normaliter parallelgroepen na elkaar dezelfde les krijgen, kan dit een grote winst opleveren.

We moeten meer out-of-the-box durven denken en kijken waar en hoe we door technologie in te bedden in ons onderwijs tot voor kort onbereikbare of ondenkbare leerdoelen mogelijk kunnen maken. We kunnen al met VR-brillen en andere simulaties leerlingen veilig professioneel leren handelen in risicosituaties. Maar waarom gaan we niet nog een stap verder en…

• brengen we studenten niet herhaaldelijk samen op grote afstand om één-op-één te werken? In plaats van met alle leerlingen een anderstalige zusterschool te bezoeken om hen er even in een andere taal te laten dialogeren met een peer die ze daarna in het beste geval nog een keer zien, kunnen ze dat nu tweewekelijks een half lesuur doen. Dat sluit nog altijd geen echt bezoek uit.
• manipuleren we geen factoren die we in het echte leven niet in de hand hebben. We kunnen het virtueel simultaan laten stortregenen in meerdere gebieden in de wereld om te zien wat de gevolgen zijn. We kunnen de tijd versnellen en effecten van beslissingen die in het echte leven pas jaren later duidelijk worden in een lesblok zichtbaar maken. Zelfs uit de effecten van de beslissingen van parallelgroepen van studenten in die gesimuleerde noodsituatie kunnen we lering trekken.

We kunnen de auteurs moeilijk kwalijk nemen dat ze in de eerste plaats naar mogelijkheden zoeken om onderwijs anders te organiseren. Het klinkt paradoxaal, maar als we goed nadenken, kunnen we online niet alleen de schade beperken maar beter onderwijs bieden en hier en daar ambitieuzere doelen bereiken. We kunnen de complexe werkelijkheid soms beter online binnenhalen dan dat we dat in aula’s en klassen kunnen. En we kunnen er onze studenten wellicht meer uit laten leren. De ambitie uitspreken is makkelijk, ze invullen iets anders. Stof voor latere teksten. Mij houdt het alvast bezig en bij de auteurs broeit dit ongetwijfeld ook. Met hun boek leggen ze ook daar al een stevige basis voor.

Schelfhout, W., Tanghe, E. & Meeus, W. (2021) Lesgeven is de MACS! Gompel & Svacina.

Zwik, M. (2021) Digitale leermiddelen en feedback. Onderzoekonderwijs.net.

johandewilde

Docent in de professionele Bacheloropleiding Kleuteronderwijs Odisee, staflid van de Dienst Onderwijs en Kwaliteit van de hele hogeschool en coördinator van www.MyCompass.be breed geïnteresseerd in onderwijskundige thema's, maar bijzonder in startende leraren en informeel leren. werkte voorheen in binnen- en buitenland als leraar, vormingswerker, projectcoördinator en onderwijsadviseur.