De overgang van het (hoger) onderwijs naar de arbeidsmarkt is geen gemakkelijke periode voor een pas afgestudeerde. Ondanks hun jarenlange opleiding ervaren starters vaak een praktijkshock op hun eerste werkplek. Dat is zo voor startende leraren, maar ook in andere sectoren. Zelfs stages bieden geen garantie op een vliegende start. In 2017 verliet 8% van de startende leraren in het primair onderwijs de sector binnen het jaar. Voor startende leraren in het voortgezet onderwijs lag dit zelfs op 20% (DUO, 2019). Ook in andere sectoren doet dit probleem zich voor. Zo kampt ook de zorgsector met personeelstekorten door vroegtijdige uitval van starters. Uit het langlopende SPRiNG (Studying Professional Resilience in Nursing students) onderzoek van de hogeschool van Rotterdam blijkt dat van de afgestudeerde verpleegkundigen en verzorgenden circa 14% de sector na twee jaar verlaten heeft. Redenen dat starters stoppen lopen uiteen van werkdruk (‘Dit houd ik niet vol.’) tot meer persoonlijke redenen, zoals een mismatch tussen de verwachtingen en de realiteit (Bakker et al., 2019). Hoe is het toch mogelijk dat afgestudeerden zich toch niet goed voorbereid voelen en een praktijkshock ervaren? Falen hun opleidingsinstellingen?

Het zal wel gaan

Onderwijsinstellingen leiden niet één student op voor één specifieke werkgever en al evenmin leiden ze alle studenten op voor alle werkgevers in een sector. Ze doen minder in de zin dat ze slechts een basis leggen. Maar ze doen ook meer, want ze vormen ook kritische en levenslang lerende professionals en burgers die zichzelf en hun omgeving kunnen bijsturen. Maar hoe mooi en terecht dit hooggestemde lange termijn ideaal ook is, falen bij de start is niet fijn voor wie het meemaakt, noch als starter, noch als werkgever. Als het niet vanzelf gaat, hoe moet het dan wel?

De kloof overbruggen

School en de werkplek worden vaak gezien als fundamenteel verschillend. Waar leren en jonge mensen vormen centraal staat binnen de schoolcontext, is productiviteit de prioriteit op het werk. Dat wezenlijke verschil betekent daarom niet dat we de twee werelden strikt gescheiden moeten houden en alle mogelijke contact bij voorbaat afwijzen. Guile en Griffiths (2001) pleiten juist voor meer samenwerking of connectiviteit tussen het hoger onderwijs en het werkplek, waarin de werkplek een betekenisvolle context voor studenten kan bieden voor het leren van nieuwe kennis en vaardigheden.

work related learning is seen as providing a ‘context’ that can make learning meaningful for these students; something that ‘normal’ classrooms systematically fail to do

Guile en Young (2003)

Samenwerking, meervoud

Volgens Bouw, Zitter en De Bruijn, (2019) kan deze samenwerking met de werkplek op verschillende manieren worden vormgegeven. Pedagogische interventies gericht op het faciliteren van de overgang van school naar werk kunnen gebaseerd zijn op alignment, incorporatie of hybridisatie.

• Een goed voorbeeld van een interventie gebaseerd op alignment zijn stages. Studenten wisselen de schoolcontext in voor een werkplek, waar ze aan de leerdoelen werken die ze meekregen van de school. De leerdoelen zijn aligned.
• Interventies gebaseerd op incorporatie halen de ene wereld binnen in de andere, in dit geval wordt de werkplek binnengehaald in de schoolcontext. Een goed voorbeeld hiervan zijn cliënt projecten. Deze projecten worden opgezet op de werkplek en uitgevoerd op school.
• Van hybridisatie is sprake als beide partijen, de onderwijsinstelling en de werkplek, samen een interventie opzetten, uitvoeren of evalueren. Een bijzonder voorbeeld van hybridisatie zijn de student-run businesses, zoals de teaching hotels waarin studenten van de hogere hotelschool de geleerde kennis in de praktijk brengen.

Boundary crossing

Al deze interventies vinden plaats op het grensgebied tussen school en werk en helpen studenten de figuurlijke grenzen of boundaries tussen deze twee contexten over te gaan. Pedagogische interventies die opereren op dit grensvlak worden in de vakliteratuur boundary objects genoemd (Akkerman & Bakker, 2011). Door op verschillende manieren samen te werken met de werkplek zullen de grenzen tussen de school en werkcontext vervagen en zullen studenten de wereld waar ze zichzelf op voorbereiden anders en beter leren kennen. Meer nog, ook opleiders en professionals op de werkplek zullen elkaars wereld beter begrijpen, wat ongetwijfeld de curricula en zelfs de reflectie van en met de studenten/stagiairs ten goede komt. De beste oplossing voor alle hoger onderwijsinstellingen en bedrijven en organisaties bestaat niet. Sectoren verschillen, maar ook partners. Bovendien kunnen we ook denken in termen van leerlijnen van de ene samenwerkingsmodaliteit naar de andere.

One size doesn’t fit all  

Ook studenten zijn geen klonen van elkaar. Dat vraagt om elementen van meer gepersonaliseerd leren. Studenten kunnen hun leerervaringen documenteren in portfolio’s. Leerervaringen die zij opdoen op school, op stage of in een buitenschoolse activiteit vormen een rijke context voor reflectie. Doordat studenten de ervaringen opdoen in verschillende contexten helpen ze om de grenzen tussen het onderwijs en de werkplek te doen vervagen en bereiden ze de studenten beter voor op de overstap naar de arbeidsmarkt. Dat is in het bijzonder het geval als de studenten voldoende autonomie hebben om hun leren te richten op persoonlijke leerdoelen.

MyCompass

Niet tussen wal en schip vallen is één, gezwind de sprong maken van opleiding naar levenslang leren als professional is nog iets anders. Over de vraag hoe we dat best aanpakken, organiseerde Odisee vorige week een event van een uurtje gekoppeld aan de presentatie van MyCompass, een nieuw boundary object voor reflectie en levenslang leren waar we samen aan werken en dat een aantal centrale ideeën die we hier voorstellen concreet maakt. De beelden in dit blogbericht komen uit de theoretische input van Simon Beausaert, Niels’ promotor. In de video ziet en hoort u ook reflecties van de Vlaamse ministers Crevits en Weyts, van respectievelijk Werk en Onderwijs en van een aantal gebruikers. Benieuwd naar jullie reacties.

Niels van der Baan, Phd student Educational Research and Development, Universiteit Maastricht

Johan De Wilde, lerarenopleider bij Odisee en projectcoördinator van MyCompass

www.mycompass.be, voor meer info over de tool en het coachingsluik. U kan er ook een gratis testaccount aanvragen.

Bronnen:

Akkerman, S. F., & Bakker, A. (2011). Boundary Crossing and Boundary Objects. Review of Educational Research, 81(2), 132–169. https://doi.org/10.3102/0034654311404435

Bakker, E., Kox, J., Groenewoud, H., Miedema, H., & Roelofs, P. (2019). Uitval studenten  en STARTENDE  verpleegkundigen. TVZ – Verpleegkunde in Praktijk En Wetenschap, 129(6), 17–19. https://doi.org/10.1007/s41184-019-0131-0

Bouw, E., Zitter, I., & de Bruijn, E. (2019). Characteristics of learning environments at the boundary between school and work – A literature review. Educational Research Review, 26, 1–15. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.edurev.2018.12.002

DUO (2019). Dienst Uitvoering Onderwijs: Salarisadministraties van instellingen. Geraadpleegd van https://www.onderwijsincijfers.nl/kengetallen

Guile, D., & Griffiths, T. (2001). Learning through Work Experience. Jorunal of Education and Work, 14(1), 113–131. https://doi.org/10.1080/13639080020028738

Guile, D., & Young, M. (2003). Transfer and transition in vocational education. In T. Tuomi-Gröhn & Y. Engeström (Eds.), Between school and work: New perspectives in boundary crossing (pp. 63–81). Emerald Group Publishing Limited.

Coverfoto: Halcyon art international. Foto van Building Bridges, Lorenzo Quinn, Biënnale van Venetië 2019.

johandewilde

Docent in de professionele Bacheloropleiding Kleuteronderwijs Odisee, staflid van de Dienst Onderwijs en Kwaliteit van de hele hogeschool en coördinator van www.MyCompass.be breed geïnteresseerd in onderwijskundige thema's, maar bijzonder in startende leraren en informeel leren. werkte voorheen in binnen- en buitenland als leraar, vormingswerker, projectcoördinator en onderwijsadviseur.