Meer helpende handen in de kleuterklas. De Vlaamse minister van onderwijs belooft het en het veld lijkt er tevreden mee. Deze blog toont een schaduwzijde. De belofte van de minister versterkt ongewild een eng beeld van kleuteronderwijs. De eerste opdracht van de leraar is niet die van professionele poepafkuiser of tranendroger maar die van leraar, een professioneel geschoolde, die kinderen brede en diepe ontwikkeling stimuleert.

Vlaanderen is Nederland niet, al was het maar omdat er in Nederland geen specifiek onderwijsniveau bestaat voor 2,5 tot 6 jarigen. Toch kan ik me indenken dat ook in de wereld van de kinderopvang, de voor- en vroegschoolse educatie en zelfs in de klaslokalen van groep 1 bepaalde elementen van dit Kleutergewijs-bericht herkenbaar zijn.

Hij heeft een punt

Kleuteronderwijzers die moederziel alleen voor 20 peuters staan, snakken naar ondersteuning in de klas. Voortdurend voor lijf en leden van tweeënhalvers zorgen én hen iets bijbrengen is niet vanzelfsprekend, zeker niet als je oprechte aandacht wil geven aan elk kind. Ouders verwachten dat je het allemaal integreert met je glimlach en een warm hart. Met reden. Ze vertrouwen je hun kinderen toe voor het totaalpakket.

Maar er is een maar

De helpende handen die de minister wil, zijn handen van kinderverzorgers. Zoals de naam het zegt, zijn zij eerder opgeleid voor zorgtaken dan voor de onderwijskundige taken. Bij de peuters zijn beide taken in balans, maar naarmate de kleuters ouder worden moet minder tijd in zorg gestoken worden. Die kinderen verdienen een diepgaander onderwijskundig en pedagogisch geschoolde professional, een leraar. De boodschap om het kleuteronderwijs te versterken door extra kinderverzorgers aan te werven, riskeert oude beelden en ideeën van kleuteronderwijs terug op te roepen.

Kleuteronderwijs is in de ogen van ons beleid nog altijd seizoensarbeid.

De tijd dat we van bewaarschool en Kindergarten spraken, ligt achter ons. Kleuters ondersteunen bij de ontwikkeling van hun executieve functies of extra taalgroeikansen bieden aan meertalige kleuters, wat de minister ook belangrijk vindt, het vereist behoorlijk wat onderwijskundige expertise.

Het gevaar van binnen

Kritische vragen stellen bij de woorden van de minister, het is delicaat. Nog controversiëler is beweren dat kleuteronderwijzers zelf schuld hebben aan het foute beeld van hun beroep. Er zijn er die voortdurend met de ouders communiceren over Nieuwjaarsbrieven en wat ze in de rugzakken van hun kleuters mogen steken en nooit over het pedagogische project of een onderwijskundige focus.

Als die minderheid zich in jouw leraarskamer concentreert en jaar na jaar emmert over de kleur van de servetten op het schoolfeest en nooit een boom opzet over een interessante werkvorm, heb je prijs. Dan is het code rood. Ik wens jou een andere schoolcultuur toe. Gelukkig zijn die talrijker. Maar mee je eigen lerende gemeenschap scheppen en er je nieuwe collega’s in socialiseren, hoor je eigenlijk altijd te doen. Wissel nieuwe differentiatievormen uit, geef elkaar feedback op ontdekhoeken of muziekspelletjes.

Fier op je beroep

Jullie job is te mooi en te belangrijk om over te laten aan de verkeerde mensen, met of zonder het vereiste diploma. Praat over je overtuiging en je professioneel ideaal en maak daar school mee. Als je over exploratietochten of zelfs filosoferen met kinderen praat, maak je je beroep aantrekkelijker voor de juiste mensen. Ook de ouders zullen de essentie van je werk anders zien dan wanneer je enkel over snottebellen en kakkebroeken praat. Beschouw het aansnijden van dit taboeonderwerp als een ode aan de beroepsgroep van kleuteronderwijzers en een oproep om te beschermen wat ons allen dierbaar is.

Hair en care

Haar en zorg. In het Nederlands bekt het niet. Hair en care zijn de woorden van de Engelstalige prof. Iram Siraj, de Oxford-professor die eind augustus een heel gesmaakte presentatie gaf op de Kleutergewijsdag. Tijdens een informeel gesprek had ze het in die termen over een bedreiging voor het kleuteronderwijs. In haar ogen zijn er ook aan de andere kant van het Kanaal kleuteronderwijzers die meer met uiterlijkheden en oppervlakkigheden bezig zijn dan met de essentie van het beroep.

Oproep aan het beleid

De vakbond COV wees er laatst op dat 10% van de leraren in het lager onderwijs kleuteronderwijzers zijn, leraren dus die voor een ander onderwijsniveau opgeleid zijn. Tegelijk staan kinderverzorgers in lerarenfuncties in het kleuteronderwijs. Wat de minister betreft, mogen het er dus nog meer zijn. Is dat niet twee keer de verkeerde oplossing? Laat ons out of the box denken.

1 Weg met de seizoenarbeid

Hoe komt het dat zoveel kleuteronderwijzers in het lager onderwijs staan, terwijl we ze net zo goed nodig hebben in het kleuteronderwijs? Het antwoord lijkt eenvoudig. Het tekort is op dit moment in het lager onderwijs nog groter en elke directeur heeft liever een geschoolde kleuteronderwijzer voor de klas dan geen leraar. Juist. Maar er is nog een reden. Kleuteronderwijs is in de ogen van ons beleid nog altijd seizoensarbeid. Het aantal lesuren in een kleuterschool groeit gedurende het schooljaar met de instappers mee. We moeten blijkbaar aanvaarden dat er in mei en juni meer werk is voor kleuteronderwijzers dan in september en oktober. Dat veel startende kleuteronderwijzers van armoe een heel schooljaar een job doen waar ze niet voor opgeleid zijn of wegtrekken uit het onderwijs, terwijl we ze zelfs anno 2019 ook op hun onderwijsniveau al nodig hebben, is een teken van slecht beleid. Laat kleuteronderwijzers gewoon in september goed starten in de juiste job. De minister geeft de scholen ineens wat ruimte voor professionalisering voor het hele team. Met een geschoolde vaste kracht meer moet het zeker tijdens het eerste trimester makkelijker worden om een collega een professionaliseringstraject te laten volgen. Dat zal de onderwijskwaliteit verhogen.

2 Toiletten in alle peuterklassen

Voer tegelijk versneld kleine infrastructuurwerken uit. Een van de redenen waarom extra handen nodig zijn is dat in sommige scholen leerkrachten door de gang met kinderen naar het toilet moeten. Veel kleuteronderwijzers zouden dus al gebaat zijn met een of twee toiletjes in de klas. Ook dat zou het beroep aantrekkelijker maken en ons verlossen van de collectieve publieke plasmomenten op commando, een al dan niet uit noodzaak georganiseerde vorm van tijdverlies.

3 Geef kinderverzorgers extra kansen om zich op te scholen

Kinderverzorgers, alle begrip als jullie zich al geërgerd hebben aan dit bericht. Ik ken er een aantal hele goede, die ondanks hun beperkte pedagogische en onderwijskundige scholing zelfs in die dimensies helemaal mee zijn. Maar als je, zoals de persoon die ik voor ogen heb, de vorming van mijn collega’s rond Executieve Functies gevolgd hebt, het bijhorende boek helemaal verwerkt hebt en er betere inzichtvragen over stelt dan menig kleuteronderwijzer, dan zou je de kans moeten krijgen de ontbrekende competenties te verwerven zodat je als kleuteronderwijzer erkend en betaald wordt. Heb je die ambitie of dat potentieel niet, dan kan je wat mij betreft ook een waardevolle kracht zijn in een team, maar geen stand-in voor een kleuteronderwijzer.

johandewilde

Docent in de professionele Bacheloropleiding Kleuteronderwijs Odisee, staflid van de Dienst Onderwijs en Kwaliteit van de hele hogeschool en coördinator van www.MyCompass.be breed geïnteresseerd in onderwijskundige thema's, maar bijzonder in startende leraren en informeel leren. werkte voorheen in binnen- en buitenland als leraar, vormingswerker, projectcoördinator en onderwijsadviseur.