Sommige spreekwoorden bevatten niet alleen een grond van waarheid, ze drukken ook een collectieve overtuiging uit. Je kan maar beter goed starten, is er zo een. Hoewel, als we kijken hoe Vlaanderen omgaat met zijn startende leraren, dan zou je betwijfelen of iedereen wel overtuigd is van het belang van een goede start.

Kafka leeft

De VRT, de Vlaamse publieke omroep, volgde vier Odisee alumni die juni vorig jaar afstudeerden als leraar kleuteronderwijs en lager onderwijs. Zij en ik brachten hen opnieuw samen op onze campus om terug te blikken op hun eerste jaar in het onderwijs. De reportage illustreert eens te meer dat de volgende Vlaamse regering dit thema bovenaan de onderwijsagenda moet zetten zoals niet alleen de 19 ondertekende organisaties van het manifest van de startende leraar dat vragen, maar ook de ambtenaren van Departement Onderwijs in hun beleidsprioriteiten en de VLOR in haar memorandum.

Van de vier starters is er maar één zeker van een job op 1 september. Mensen begrijpen dat niet. De starters zelf begrijpen dat niet. Niemand begrijpt dat. Hoe groot het lerarentekort ook dreigt te worden, het systeem -zoals Rani het noemt- maakt de starters van nu nog altijd niet duidelijk hoezeer het op hen rekent. Drie van de vier moeten bang afwachten. Net als vorig jaar. Het systeem dat op een lerarentekort afstevent, riskeert dat schaarse leraren die vorig jaar of dit jaar afstuderen weglekken naar andere sectoren die ook op zoek zijn naar gemotiveerde hooggeschoolden…

omwille van hun werkzekerheid.

Het is alsof er in Vlaanderen nog altijd geen sense of urgency is. Moeten er eerst honderden of duizenden klassen zonder leraar zijn opdat we het zouden beseffen? Ja, Nederland, jullie lopen ook hier voor op ons. maar we benen bij. Vlaanderen pokert immers rustig verder met zijn jonge krachten.

Overdrijf ik?

Twee van de vier belandden in een team na de start van het schooljaar en werden net als een derde kracht flexibel ingezet. Ja, een startende kleuterjuf kan via het systeem van het lerarenplatform in het zesde leerjaar ingezet worden in een school waar ze nog nooit tijdens een pauze een kop koffie gedronken heeft, laat staan voorgesteld is op een personeelsvergadering. Ja, een starter kan als een brandweervrouw gebeld worden om ergens op een vestigingsplaats tien kilometer verder gauw een zieke leraar te gaan vervangen voor kinderen die ze al evenmin kent. Ja, die startende leraar wordt verondersteld nog voor haar eerste loon ontvangen te hebben al een auto te kopen om echt stand-by te zijn.

Voor alle duidelijkheid, ik nagel hier geen directies aan het kruis. De meeste ken ik persoonlijk als goede en eerbare professionals. Ik hekel zoals mijn alumni het systeem dat de zwakste schakel het zwaarst onder druk zet. Waarom krijgen mensen in het lerarenplatform pas een contract vanaf 1 oktober, wanneer het schooljaar al een maand opgestart is? Waarom steken we massaal startende leraren in de mobiele brigade die het lerarenplatform is in plaats van de starters een degelijke startbaan te geven? Waarom vragen we niet meer flexibiliteit van de ervaren leerkrachten?

Ik heb de retorische vraag al vaker publiek beantwoord. In het systeem leeft het idee dat iedereen een aantal jaar door de shit moet en daarna rechten krijgt.

Ik ben door de shit gemoeten, de nieuwe ook.

Of ik het nu tegen leraren, directies, collega’s of andere onderwijsprofessionals zeg, het doet er niet toe. Ze knikken. Het systeem, meneer.

Een onrechtvaardig systeem wordt zo voortdurend bestendigd.

Maar er zijn al voor minder mensen van job veranderd. Beeld je een afgestudeerde leraar in die krap bij kas zit en die op 25 augustus niet weet of hij op 1 september aan de slag kan op een school en die een andere job aangeboden krijgt met een proefcontract voor een jaar. We kennen ze allemaal, ze verkopen ons verzekeringen, leiden kantoren, doen zelfs logistiek werk in havens.

Hoe zeker studenten die nu aan de lerarenopleiding gaan beginnen ook zullen zijn van een job later, het systeem moet de starters vandaag ook soigneren of het lerarentekort zal nog groter zijn. Starters verzorgen houdt hen aan boord en zorgt dat campagnes om het beroep aantrekkelijk te maken geloofwaardig overkomen.

Het goede nieuws

Liam, Lissette, Rani en Pauline zijn na een zwaar jaar toch vastbesloten om in het onderwijs te blijven. Hoewel ik als lid van het team dat hen opgeleid heeft hooguit een minimale verdienste heb aan hun mentale weerbaarheid en flexibiliteit, ben ik fier op hen. Ondanks de onnodige hindernissen die het systeem op hun pad werpt, blijven ze verliefd op de job. De collega’s en directies die hen dragen, het contact met de kinderen, het vuurt hen aan om desnoods weer een jaar door de shit te gaan.

En ze hebben honger, leerhonger. Ze vragen feedback, ze willen het nog beter doen, op hun beurt hun collega’s nieuwe dingen aanleren die zij via onderzoeksprojecten meekregen op de hogeschool. Geef me kansen om te teamteachen, breng me een klasbezoek opdat ik beter zou worden, ik hoorde het uit alle monden. Maar de kansen daartoe waren ongelijk verdeeld.

Als aanvangsbegeleiding vanaf september een plicht is voor elke school en een recht van elke starter, dan zal meer nodig zijn dan een goede besteding van de extra middelen die de nieuwe CAO voorziet. Alle actoren zullen moeten samenwerken, inclusief de lerarenopleidingen die er nog altijd geen middelen voor kregen. Het is ook een illusie te geloven dat dat kan door enkel en alleen op school of schoolgemeenschapsniveau te werken.

Hoe goed het nieuws ook is dat de starters zelf vragende partij zijn voor aanvangsbegeleiding en professionalisering, het systeem is dus nog niet mee. De CAO schiet ook tekort omdat het toelaat dat er uren gaan naar ICT-coördinatoren of extra kinderverzorgers in de klas. Hoe urgent andere noden ook zijn, aanvangsbegeleiding is dat ook.

De derde stap

Je hoeft geen visionair te zijn om te weten dat goede leraren vasthouden en hen professionaliseren uiteindelijk leidt tot een kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Hoezeer mensen debatten ook willen scheiden, je kan niet aan een structurele verbetering van de onderwijskwaliteit werken zonder ook die andere stappen te zetten.

Vlaamse regering in wording, toekomstige hoofdbestuurder van het systeem, we zijn met velen die willen helpen. Zagen en klagen als de beste stuurlui aan wal, het is eigenlijk niet onze stijl. We gooien liever mee het roer om. Samen en in ieders belang.

johandewilde

Docent in de professionele Bacheloropleiding Kleuteronderwijs Odisee, staflid van de Dienst Onderwijs en Kwaliteit van de hele hogeschool en coördinator van www.MyCompass.be breed geïnteresseerd in onderwijskundige thema's, maar bijzonder in startende leraren en informeel leren. werkte voorheen in binnen- en buitenland als leraar, vormingswerker, projectcoördinator en onderwijsadviseur.