De voorbije maanden ben ik opvallend aangesproken over de macht die uitgevers al dan niet zouden hebben op onderwijs. De redenering is dan: ‘Ja, er zijn de eindtermen en de leerplannen, maar omdat veel leerkrachten vooral het handboek zouden volgen, zijn de echte bepalers van wat leerlingen al dan niet leren de handboekmakers.’

De voorbije jaren zagen we rond handboeken al verschillende discussies. In de UK was er een pleidooi voor meer gericht gebruik van methodes en handboeken, vanuit de redenering dat leraren nooit de know-how van een goed handboekteam kunnen bezitten, terwijl bijvoorbeeld in Nederland er eerder een pleidooi volgde tegen handboeken omdat elke klas anders is en de leerkracht moet actualiseren en aanpassen aan de noden van zijn of haar klas.

Maar na alle discussies, is het ook interessant om naar onderzoek te kijken. Er is een nieuwe, weliswaar Amerikaanse studie die verschillende bevriende onderzoekers heeft verrast. Onderzoekers van de universiteit van Harvard vergeleken voor twee leerjaren in het basisonderwijs het effect van de schoolboeken op het leren van de leerlingen, en wat bleek in dit specifieke geval: geen enkele invloed. De reden?

The vast majority of teachers used their school’s official curriculum in more than half their lessons, but few used it exclusively. Ninety-three percent of teachers reported using the official curriculum in more than half of their lessons for some purpose, such as creating tasks or activities for class, selecting examples to present, or assigning problems for independent practice or homework. Just 25% of teachers use the textbook in nearly all their lessons for all essential activities, including in-class exercises, practice problems, and homework problems. Only 7% of teachers reported that they used their textbook exclusively.

Dus leerkrachten bleken vooral geen slaven te zijn van het handboek, terwijl er wel een duidelijk curriculum was dat de dans bepaalde.

De onderzoekers geven wel aan dat er relatief weinig onderzoek rond dit thema bestaat, en dat deze studie wel eerder onderzoek tegenspreekt die wel een effect toonde. Het zou daarom zeer interessant zijn om verder te kijken welke elementen bepalen of handboeken al dan niet een grote rol spelen.

Oja, de onderzoekers stelden ook nog iets anders vast:

Of the 38 textbooks observed in the study sample, only five have been evaluated in a manner meeting the highest evidence standards of the federal What Works Clearinghouse, while only three of these are among the top fifteen most commonly used textbooks in our sample.

Kwaliteitscontrole voor handboeken dus, misschien geen slecht idee? De paar onderzoeken die ik zelf ken rond handboeken in bijvoorbeeld lerarenopleidingen of psychologie-opleidingen geven alvast weinig hoop.