Liv Camps en Joeri Sterckx, pedagogisch medewerkers van OVSG, de koepel achter het onderwijs dat de Vlaamse steden en gemeenten zelf organiseren, publiceerden gisteren een gastblog op Kleutergewijs. De centrale vraag die ze zich stellen is hoe kleuteronderwijzers op afstand toch betekenisvolle, gezamenlijke ontwikkelingsgerichte activiteiten kunnen aanbieden. Hun vraag is heel pertinent gegeven de verlenging van de opschorting van het gewone schoolaanbod. Hun antwoord valt duidelijk in de smaak van de lezers. Het moet zijn dat kleuteronderwijzers een beetje op hun honger zaten.

Het is goed om in tijden van corona even de onderwijsaandacht te verleggen naar het onderwijsniveau dat het meest wordt onderschat in complexiteit en in belang.

Onze kleuters kregen 3 weken onderwijs op afstand. Leerkrachten toonden het beste van zichzelf om hun kleuters te inspireren. De vakantie loopt op zijn einde en nu de scholen niet opengaan is het tijd voor nieuwe inhouden door middel van preteaching. Hoe gaan we dit realiseren, vasthoudend aan ons primair gedachtegoed: ‘Kinderen hebben betekenisvolle, gezamenlijke activiteiten nodig om tot ontwikkeling te komen en te leren.’   

Klaar voor inspiratie?

Sterke impressies

Een thema vanop afstand, wat kiezen we dan? Onze kleuters leven ‘in hun kot’ en dit is op dit ogenblik hun leef- en belevingswereld. Die belevingswereld gaan we gebruiken om nieuwe inhouden aan te brengen. Hun kot is natuurlijk ook hun tuin, terras, de werkplek van een ouder. In het dagelijks leven van de kleuters zijn er ook nu nog een aantal zekerheden: de vuilkar die het vuil komt ophalen, de postbode die zijn ronde doet, de natuur die sterk aan het groeien is in deze periode. Deze leefwereld gaan we gebruiken als sterke impressie. Denk als leerkracht vooral na over wat jouw kleuters nu doen in en rond hun thuis, waarmee komen ze in contact. Zet in op de context van jouw kleuters, verken en verdiep samen met hen, laat hen deze context ten slotte uitspelen. 

Neem je ouders ook mee in het verhaal.  Vertel hen wat je doelen zijn en wat je verder in je klas gaat doen met dit thema na de Coronatijd.

We starten ons thema met een sterke impressie. (Een impressie is een beeldfragment, een verhaal, een probleem dat jullie beleven, foto’s van iets wat je wil gaan ontdekken met je kleuters.) Deze impressie zorgt voor verwondering bij onze kleuters, een stevige opwarmer, waarmee ze een intrinsieke motivatie krijgen om meer te willen weten.

Bij deze sterke impressie staan we als leerkracht steeds stil bij: ‘Wat denk ik dat onze kleuters al weten en wat denk ik dat ze te weten willen komen?’  En we zorgen ervoor dat dit zichtbaar, voelbaar, tastbaar is in onze sterke impressie. 

Je kan gebruik maken van een digitale tool zoals Flipgrid, Padlet of YouTube om sterke impressies met je kleuters te delen. Jij en de klaspop, die hier de rol van de nieuwsgierige kleuter overneemt,  kunnen heel wat avonturen beleven in jouw huis, die voor heel wat verwondering en leerimpulsen zorgen.

Check op voorhand of je op deze digitale weg al je kleuters kan bereiken. Voor kleuters die je zo niet bereikt, zoek je samen met de ouders een oplossing op maat waardoor ze van dezelfde impressies kunnen genieten.  Hierbij denken wij onder anderen aan : een tablet of computer met alle nodige beeldmaterialen en verhalen. Wat ook een succes kan zijn, is via de dictafoon van je gsm gesprekken opnemen van jezelf met de klaspop.  Stuur deze door via Whatsapp of een andere tool, Padlet, die toegangelijk is op smartphone. Op deze manier horen ze jou als leerkracht en ervaren ze ook verwondering in hun kot.

Enkele suggesties:

• Huis en tuin taferelen zijn uitgebreid genoeg voor jou en je kleuters. Je hebt er heel wat kansen bij:
• De klaspop en de meester bakken wafels.
• De klaspop doet de was: sorteren in de mand per kleur, in de machine doen, natte was ophangen, strijken, opplooien en in de kast leggen.
• Jullie vullen en laden de vaatwasser.
• Het terras lentefris maken.
• De klaspop mist zijn grootouders en stuurt hen een film, straat-krijt-kunstwerk, een postkaart. (gratis met de code ‘Loveyou’ bij Bpost)
• Jullie spelen samen een poppenspel voor een groep play-mobil poppen.
• Als afwisseling of indien je niet graag zorgt voor sterk theater kan je ook Ketnet inschakelen. Op hun website hebben ze een schat aan informatieve korte filmmaterialen die heel herkenbaar en bruikbaar zijn. 

Mindmappen

Door te werken met een mindmap gaan we de voorkennis en de vragen die we opgeroepen hebben in onze sterke impressies vastzetten en ordenen met onze kleuters. Dit zou in onze klas voor sterke taaldenkgesprekken zorgen. Ze zorgen voor het fundament om samen ‘op verhaal’ te komen, om te leren en te spelen. Ook hier zien we kansen om dit te realiseren vanop afstand.

Enkele opties:

• Je kan als leerkracht zelf een mindmap maken met wat je allemaal gezien hebt in de impressie. Dit tekenen en verwoorden. Bij het filmen van onze mindmap denken we ook aan het verwoorden van ons denken. Zeg wat je gaat tekenen, stel jouw vragen luidop. Denk even na en formuleer dan pas het antwoord, zo geef je je kleuters denktijd. Ben je leerkracht bij de jongste kleuters dan gaan we dit realiseren met echte voorwerpen. Leg er ook een paar voorwerpen bij die er niet bij horen en verwoord dit dan ook goed. Deze beelden kan je delen via je platform dat je voorhanden hebt. Zoals je weet, inzetten op rijke woordenschat is heel belangrijk. Zorg ervoor dat deze woordenschat ook aan bod komt in je sterke impressie. We gaan ook op afstand woordenschat uitbreiden en taalvaardigheid stimuleren. We zorgen voor verbinding.
• Maak een mindmap, en laat de kleuters zelf raden wat er niet klopt in jouw mindmap. Dit spreken ze zelf in op een film, om dan digitaal te posten. Dat hun ouder hen daarbij wat taalsteun biedt, is niet erg, integendeel.
• Je kan je kleuters ook uitdagen om zelf een mindmap te maken. Deze te delen met jou op jullie platform. Op deze manier komen de kleuters digitaal met elkaar in contact.
• Hebben je kleuters een andere thuistaal, laat ze deze zeker inzetten. Misschien kan de kleuter samen met ouders en broers of zussen wel een meertalige mindmap maken met naast de tekeningen woorden in de thuistaal en in de schooltaal. Jouw feedback zal hierbij ook belangrijk zijn. Een ander idee is dat de kleuter eerst de mindmap in de eigen thuistaal maakt, en nadien in een video in het Nederlands aan jou voorstelt.
• Wonen alle kinderen in elkaars buurt dan zou je ook kunnen vragen om een één voorwerp te tekenen en dit aan hun raam te hangen. Zo kunnen ze op stap gaan en hun eigen mindmap groter maken.  (een mindmap-tocht)  
• Zijn je kleuters nog niet vertrouwd met mindmappen? Maak een aanzet en laat hen zelf verder opbouwen. Je kan deze aanzet delen met je kleuters of als persoonlijke postbode brengen. 
• Je kan ook inzetten op digitale mindmaps, waarbij je de tool enkele dagen openzet zodat de kleuters en hun ouder de digitale mindmap kunnen opbouwen van thuis uit.    

Vervolgactiviteiten

Voor onze kleuters is spelen leren en leren spelen. Dit gaan we nu vanop afstand proberen te realiseren. Na de sterke impressie en het mindmappen kan je hen inspireren. Je kan zelf spelimpulsen, opdrachten en uitdagingen geven en de aanpak al modellend voorspelen en de opname hiervan aan je kleuters bezorgen. Jij zorgt voor krachtige inspiratie en begeleidt hen deels bij het uitvoeren door model te staan, waarna ze uitgedaagd worden om zelfstandig verder aan de slag te gaan. Denk daarbij goed na over de woordenschat waarop je wil inzetten. Laat ze deze herkennen, zien en horen in je speelse opname. Daag hen uit om tot actie over te gaan. Zeker bij vervolgactiviteiten is het belangrijk om de context van je kleuters in acht te nemen.  Ze hebben niet alles thuis. Misschien kan je zorgen voor een ‘overlevingspakket’. Zo beperk je eveneens de druk op ouders.  Een praktisch tip bij het filmen: film hierbij ook vanuit jouw oogpunt met de camera op je buik, zo zien ze wat ze ook zelf zouden zien.

Enkele voorbeelden van vervolgactiviteiten:

• Met kosteloos materiaal iets nabouwen wat in je sterke impressie zat.
  Iets heel eenvoudigs knutselen: van een schoendoos een grasmachine maken, een strijkplank, pralines voor de grootouders maken. Denk ook aan een verwerkingsactiviteit in het teken van beweging. Nodig hiervoor je collega LO uit. Contact maken met het hele schoolteam is sterk.
• Uit reclamefolders of uit de krant prenten knippen om een verhaal mee uit te spelen.
• Tekenen over de sterke impressie.
• Met speeldeeg of zelfgemaakte plasticine het decor maken waarin je sterke impressie zich afspeelde. (plasticine: 300 g tarwebloem, 150 g zout, 200 ml water, 1 eetlepel natriumbicarbonaat, 1 eetlepel olie. Alles in een kom en mengen maar. Om dit te kleuren heb je ook wat opties. Bruin: voeg cacaopoeder toe, geel: voeg kurkuma toe, groen: voeg spinaziekookvocht toe.)
• Een letterzoektocht in het huis en de tuin van onze kleuters. Laat ze op letterzoektocht gaan, alles wat ze zien en tegenkomen dat begint met de letter K of … Laat ze hiervan een foto nemen en posten op je platform. 
• Laat hen in reclamefolders op zoek gaan naar werkmaterialen voor de tuin, de nodige materialen om zelf een tuinhuis te bouwen, de letters van hun eigen naam om een naambord te maken voor de tuin.

Op deze manier laat je je kleuters de indrukken vanuit de sterke impressies verwerken en daag je hen uit om er verder mee aan de slag te gaan, zich te verdiepen en ze eigen maken te maken.  In onze klas zouden we ook sterk inzetten op feedback. Deze feedback gaan we nu niet weglaten. Hij zal kort en krachtig moeten zijn. Als kleuters je iets toesturen of ze posten iets op je platform, neem je tijd voor persoonlijke feedback. Neem ook contact op met kleuters waarvan je niets ziet of hoort. Jij bent hun vertrouwde persoon, jij maakt het verschil. Vraag ook aan de kleuters en hun ouders om knutselwerkjes bij te houden en mee te nemen naar de klas van zodra de kleuterscholen weer open zijn.

Rollenspel op afstand

Een jong kind leert enorm veel door te spelen. Als kleuterleerkracht ondersteunen we hen bij de ontwikkeling van rollenspel.  Al spelend gaan ze de wereld verkennen. Bij rollenspel is interactie met een volwassene en andere kleuters een meerwaarde, maar nu niet altijd haalbaar!  We gaan in interACTIE met elkaar en met onze wereld.  Als leerkracht gaan we inzetten op krachtige aanzetten tot rollenspel.  Mogelijks kan dit in gezinsverband een plaats krijgen doordat de kleuters dit kunnen naspelen met ouders of met broers en zussen.  De realiteit laat weten dat het voor thuiswerkende ouders en studerende broers of zussen niet evident is.  Ook knuffels en poppen kunnen hier spelpartners worden, die de fantasie gaan prikkelen.  Heb vertrouwen op de kracht van de kleuters en hun ouders.

Hoe gaan we dit rollenspel ondersteunen vanop afstand?

• Het voorbeeld geven. Met je klaspop of met huisgenoten een rollenspel spelen en opnemen. Vooral voordoen, voorspelen, inzetten op interactie. Op deze manier trigger je je kleuters om dit bij hen ook te doen.
• Bezorg hen stappenplannen van je rollenspel, of laat je oudste kleuters zelf uittekenen wat jij voorspeelde. Participatie verzekerd wanneer ze het stappenplan (spelscript) eerste in de juiste volgorde moeten leggen en dan zelf uitspelen. Door deze spelscripts ga je hun spel sterker maken en uitbreiden. 
• Als je een opname maakt, denk er dan aan om te benoemen wat je doet. Zo breng je woordenschat en taal binnen in het huis van je kleuters. Laat in je opnames ook stilte toe. Deze momenten zorgen ervoor dat je kleuters kunnen denken, meedenken en je daagt hen zo uit om met een eigen oplossing te komen.
• Je zou natuurlijk ook kunnen stoppen in jouw spel en de kleuter verder laten uitspelen wat er mogelijks kan gebeuren. Dit zorgt voor krachtige spelmomenten. Deze vondsten posten ze op jullie platform.
• Sluit je opname af met de grootste uitnodiging die er is: Speel je dit thuis nu ook?  Spelverhalen bevorderen de taaldenkontwikkeling van onze kleuters.  Geef dit heel zeker door aan je ouders!

Je merkt het, we zetten niet alleen in op wat je kleuters nu precies leren, maar ook op het ontwikkelen van competenties die een leven lang meegaan. We denken hierbij aan initiatief nemen, nieuwsgierig worden, spel verder uitbouwen, samenwerken aan iets (digitaal of van thuis uit) en vooral (on)bewust nadenken over het eigen handelen.

Leren zichtbaar maken

Via je digitaal platform maak je het leren van je kleuter zichtbaar. Bouw dit op met wat je kleuters ook aanleveren. Speel in op wat je ziet, verbreed, verdiep en zorg voor verdere verbinding met je thema en met je kleuters. Zo zorg je voor echte leermomenten. Is de digitale weg geen optie of niet toegangelijk voor iedereen, dan kan je klasraam of schoolpoort hiervoor ook gebruikt worden?

Play hard, work hard

Leren op afstand zorgt ook bij je kleuters voor sterke leermomenten. Zorg als leerkracht voor een sterke impressie en de nodige tijd en ruimte om je kleuters thuis te laten spelen en leren. Heb vertrouwen in kleuters en in de kracht van jouw doelgericht onderwijsaanbod van op een afstand. Play hard, work hard is hier zeker van toepassing. Geniet ervan!

Bronnen
Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw. Frea Janssens-Vos & Levineke Van Der Meer.
Spelen en leren op school.  Marjolein Dobber & Bert van Oers.
Onze collega’s kleuters Trui Dierick & Dorien Janssens
https://www.ketnet.be/zoeken/beroepen    
https://www.ketnet.be/zoeken/hobby 
https://www.ketnet.be/zoeken/huishouden

johandewilde

Docent in de professionele Bacheloropleiding Kleuteronderwijs Odisee, staflid van de Dienst Onderwijs en Kwaliteit van de hele hogeschool en coördinator van www.MyCompass.be breed geïnteresseerd in onderwijskundige thema's, maar bijzonder in startende leraren en informeel leren. werkte voorheen in binnen- en buitenland als leraar, vormingswerker, projectcoördinator en onderwijsadviseur.