De voorbije weken, maanden, jaren heb ik zeer veel mensen ontmoet die het onderwijs willen veranderen van buitenaf. Voor iedereen die dit wil, heb ik enkele tips. Het is niet bedoeld als satire of als kritiek, maar als mensen toch zoveel energie willen steken in onderwijs, dan liever met zaken die effectief zijn.

Dus je zag enkele TED-video’s van bijvoorbeeld Ken Robinson, die video van Prince EA, of je kreeg net zelf kinderen en je bent niet blij met wat je ziet ? Nu weet je het: je wil het onderwijs veranderen?

Je kan nu kiezen voor de makkelijke weg. Je kan een beweging beginnen. Je maakt een mooie website, organiseert wat avonden en hebt – liefst samen met nog wat anderen – vooral een duidelijke visie op wat anders moet.

Wat zijn de kansen? Een enkeling kan zeker effectief iets veranderen. Denk dan bijvoorbeeld aan Salman Khan met de Khan Academy of aan Tom Bennett met ResearchED. Alhoewel de eerste zo niet is begonnen en de tweede vooral onderwijs verdedigt en je in beide gevallen kan vragen hoe groot de impact werkelijk is, ondanks mijn grote sympathie voor beide. Maar de meeste van de andere voorbeelden? Ja, je kan als je het goed aanpakt de nodige mensen op de been brengen. Meer nog, leerkrachten horen soms graag uitgelegd worden hoe slecht het systeem is waarin ze zitten. Het is onder andere daarom dat Ken Robinson zo populair is. Maar de kans dat er effectief iets gebeurt? Wel die is relatief klein en de kans op frustratie na een tijdje dus groot. Het zal veel energie kosten, maar toch noem ik het de makkelijke weg. Wil je dit toch doen, be my guest, maar ik heb misschien enkele dingen die je kan doen die effectief het verschil kunnen maken.

Zo kan je bijvoorbeeld opteren om zelf te gaan les geven, liefst in grootsteden als Brussel, Amsterdam of Antwerpen. Er is zeker daar een nijpend lerarentekort en elke goede leerkracht is meer dan welkom. Als je je afvraagt welk verschil een goede leraar kan maken: beeld je eens in hoeveel kinderen je kan bereiken als je dertig jaar les geeft aan leerlingen waarvoor je iets kan betekenen. De groep is misschien kleiner dan je dacht, maar voordeel: je kan het effect soms wel zelf zien.

Misschien besef je van jezelf dat je niet in de wieg gelegd bent om les te geven of je verdient nu eenmaal een pak meer als niet-leerkracht en je wil dit niet opgeven. Jammer, maar geen probleem, het is niet iedereen gegeven. Er is nog veel dat je kan doen dat effectief een verschil kan maken. Zo kan je onder andere instappen in een van de vele projecten van huiswerkbegeleiding waarbij kinderen die het moeilijker hebben thuis extra hulp krijgen. De groep die je bereikt is terug kleiner, maar het is wel een effectieve aanpak. Ok, maar dat kost misschien te veel tijd of is moeilijker inplanbaar? Besef wel dat onderwijs tijd en moeite kost. In dat geval kan je misschien eens vragen aan een school waar je hen kan mee helpen. Het effect is misschien weer wat kleiner en minder zichtbaar, en het is zeker niet hetzelfde als hen zeggen wat ze moeten doen, maar misschien kan je er zo mee voor zorgen dat de leerkrachten bepaalde taken niet meer moeten doen, zodat ze tijd vrij krijgen om nog meer met de kinderen zelf bezig te zijn.

Heb je veel geld dat je kwijt wil, dan kan je proberen wat Bill Gates deed namelijk veel geld steken in onderwijs om je eigen visie door te duwen, maar de kans is klein dat het een positief effect heeft, zegt Bill zelf. Je kan ook geld steken in effectieve tutorprojecten die spijtig genoeg ook vaak veel geld kosten, maar wel degelijk het verschil maken en de ongelijkheid kunnen verkleinen in de samenleving.

Maar wat dan met je visie? Ik geef toe: in de voorgaande voorbeelden schrijf je je in het bestaande in. Er is nog een optie: start zelf een school. Het gebeurt vaker dan je denkt en stel dat je school succesvol is, is het de beste reclame voor je visie en zullen misschien anderen volgen. Doe me dan wel 1 plezier. Ervaringen in het buitenland leren dat dergelijke scholen dan vaak – niet altijd – de ongelijkheid weer vergroten, dus probeer hier wel op te letten.

Het klinkt misschien allemaal – op dat laatste na – minder spectaculair en het is zeker bijna steeds een moeilijkere weg dan een beweging starten, maar stel jezelf de vraag of je echt het verschil wil maken.

P.S.: Mocht je je nu afvragen wat ik dan wel doe om zelf concreet het onderwijs te verbeteren? Een persoonlijke noot: ik ervoer van dichtbij hoe leraren het verschil kunnen betekenen en het zorgde ervoor dat ik zelf leerkracht wou worden om dat zelfde verschil voor kinderen te kunnen maken. Toen ik eenmaal leraar was, verlegde ik mijn ambitie: stel dat ik mee goede leraren zou kunnen vormen? Het is daarom dat ik pedagoog werd en waarom ik droomde om lerarenopleider te worden. Hierbij besef ik nu dat het een gok was of dit wel even impactvol kan zijn als zelf les geven in het secundair onderwijs. Maar ik weet dat als ik in mijn loopbaan zelfs maar twee leerkrachten de vonk kan meegeven, dan nog is het meer dan ik alleen.