Afgelopen week stuurde Dick van der Wateren een vraag van een docent en wilde weten of ik die vraag wilde proberen te beantwoorden. De docent wilde weten of er onderzoek is geweest naar hoe lang een les zou moeten duren. In zijn email schreef hij “Er is ongetwijfeld onderzoek gedaan naar een optimum lengte van een les (die ongetwijfeld verschilt per soort vak, niveau van de opleiding, het programma en leeftijd van de leerling). Kunnen jullie mij een of meerdere artikelen aanraden die hierover gaan?” Helaas voor hem is zulk onderzoek – naar mijn beste weten – er niet en een korte zoektocht in een aantal wetenschappelijke databases leverde ook niets op. Ik dacht dat ik het artikel dat ik voor Van 12-18 in 2014 schreef al tot blog had bewerkt en wilde hem de URL daarvan sturen, maar tevergeefs. Voor een of andere reden had ik het niet geblogd. Dus…

Beste Paul,

Ik geef biologie op een lyceum in het oosten van het land. Mijn vraag betreft de ideale duur van een les. Ik heb er vaak last van dat onze uren maar 50 minuten duren. Ik kan nooit een keer echt doorpakken op een onderwerp. En ik vind 50 minuten ook niet bevorderlijk voor de focus van de leerling. Is er een ideale tijdspanne waarin leerlingen tot optimaal leren komen?

Hilde, docente Biologie

Beste Hilde,

Zoals de meester ooit zei: ‘Elke nadeel heb z’n voordeel.’ Wat bedoel ik hiermee? Laat ik beginnen met te zeggen dat er geen ideale tijdspanne is waarin leerlingen optimaal kunnen leren. Ieder leerling is anders dan alle andere leerlingen zowel wat betreft intelligentie als voorkennis als motivatie als … De ene leerling snapt iets meteen terwijl een andere leerling daarvoor veel tijd nodig heeft. En bij een ander lesonderdeel kan dat weer precies andersom zijn. Individuele verschillen spelen een zeer grote rol. Wat de ene ‘boeit’ is voor de andere ‘boeien!’.

Onderwerpen verschillen, niveaus zijn anders, de mate van abstractie varieert, et cetera. Ook de wijze van doceren speelt een rol. Je kunt een leerlinge leren determineren of een dier een zoogdier is door haar de vijf basiskenmerken van zoogdieren te leren en daarna te laten toepassen (deze inductieve aanpak gaat heel snel) of hetzelfde proberen te bereiken door eerst veel voorbeelden te geven en haar de kenmerken deductief te laten ontdekken (dit doet heel lang en kan misschien het beste in een groep plaatsvinden). In de wereld van de wetenschap wordt dit vaak aangeduid als RULEG (het geven van de regel (rule) gevolgd door voorbeelden (examples)) versus EGRULE (het geven van voorbeelden gevolgd door de regel).

Verder, ook iedere taak of ieder leerdoel in een les is weer anders. Het leren van een concept kan in een ogenblik plaatsvinden, het goed leren toepassen daarvan meer tijd, en het verwerven van een complexe vaardigheid soms jaren. Ook is het zo dat het voor het verwerven van de ene vaardigheid heel vaak achter elkaar oefenen gunstig is terwijl het verwerven van een andere vaardigheid juist vraagt om oefening, gespreid in de tijd. En sommige vaardigheden zijn zo complex dat zij niet als geheel geoefend kunnen worden maar als deelvaardigheden beter geoefend kunnen worden. In mijn boek Ten steps to complex learning komt dit uitvoerig aan de orde.

En om het nog moeilijker te maken, deze drie dingen (met vele andere) beïnvloeden / interacteren met elkaar. Onbegonnen werk dus.

En nu over de tijd zelf. Zeer recent onderzoek laat zien dat gedurende de les (en het gaat hier over lessen die circa een uur duren) loop je een groot risico dat de aandacht voor wat jij vertelt verslapt en dat de leerlingen aan heel iets anders beginnen te denken. De onderzoekers noemden dit: gedachtendwaling. Hoe langer de lerenden bezig waren, des te groter de kans op dwaling en des te slechter zij leerden. Maar de oplossing was niet kortere lesuren, maar enerzijds het inbouwen van rustpauzes of veranderingen in de les (bv. het oplossen van een Sudoku kan genoeg zijn) en anderzijds de les zo op te bouwen dat het missen van iets vroeg in de les het leren van daaropvolgende zaken niet belemmert.

Met andere woorden, kortere of langere lesuren zijn misschien niet het probleem, maar eerder dat iets anders moet gebeuren in de les. Of zoals de meester ook ooit zei: “Soms moet er iets gebeuren voor dat er iets gebeurt.”

Volg mij op Twitter: @P_A_Kirschner

…en graag deze blog helpen verspreiden!