In mijn rubriek in Van Twaalf tot Achttien (paul) heb ik in het laatste nummer een vraag gekregen over “Zelfeffectiviteit” van Sjoerd, docent Natuurkunde en NLT. Hij schreef:

Dag Paul,

Ik weet dat je een kritisch volger bent van alles wat mensen beweren over leerlingen en zelfsturing. Je hebt daar al vaker over geschreven, ook in Van Twaalf tot Achttien. Nu kom ik de laatste tijd steeds vaker het woord zelfeffectiviteit, gekoppeld aan motivatie tegen. En dat leidt samen dan weer tot meer zelfstandig leren. Ik zou het waardevol vinden als je aan deze begrippen aandacht kon besteden in het licht van je eerdere artikelen.

Dank je, ik lees je bijdragen altijd met veel aandacht,

Sjoerd, docent Natuurkunde, en NLT

Hier mijn antwoord

Beste Sjoerd,

Wat jij in jouw vraag noemt ‘zelfeffectiviteit’ ken ik vooral onder de noemer self-efficacy. Dit is geen nieuw begrip, maar een begrip dat werd gelanceerd door Albert Bandura in 1977. Self-efficacy is op te vatten als het geloof dat jij hebt in jouw eigen vermogen om een taak met een positieve resultaat uit te voeren. Dit heeft veel te maken met het geloof dat je zelf in staat bent om controle uit te oefenen over dingen die een invloed hebben op jouw leven. Bandura stelde dat mensen enkel aan iets beginnen als zij ook geloven dat zij zelf in staat zijn om de nodige stappen uit te voeren. Hebben zij dat gevoel van haalbaarheid niet, dan beginnen zij er niet aan, zelfs als zij menen dat zij de uitkomsten wel zouden kunnen beïnvloeden.

Ik moet eerlijk zeggen dat ik een beetje moeite heb met de koppeling van zelfeffectiviteit aan motivatie en vervolgens aan zelfstandig leren, ook al hebben deze zaken een aantal dingen gemeen en lijken ze soms op elkaar. Ik zie het een beetje anders. Onderzoekers hebben herhaaldelijk laten zien dat het hebben van een sterk gevoel van zelfeffectiviteit het goed presteren kan bevorderen. Verder bleek dat, in het algemeen, leerlingen met een sterk gevoel van zelfeffectiviteit het moeten uitvoeren van moeilijke taken vaak als een uitdaging zien en niet als een probleem. Zij worden helemaal opgenomen in hun (leer)activiteiten, stellen zichzelf uitdagende doelen en werken hard om die doelen te bereiken; zelfs al dreigt het te mislukken. Als het hun, ondanks het voorgaande, uiteindelijk niet lukt, leggen zij de schuld niet bij een ander (bijvoorbeeld bij de leraar) maar menen zij dat de schuld bij henzelf ligt. Zij zijn geneigd dan te denken – bijvoorbeeld – dat zij niet hard genoeg hebben gewerkt en dat zij volgende keer dus harder moeten werken. Of ze denken dat zij bepaalde kennis en/of vaardigheden missen en dat zij zich dus extra moeten inzetten om die te verwerven. Verder liet onderzoek zien dat deze zelfeffectiviteit ook sterk gerelateerd is aan, en zelfs een veroorzaker kan zijn van wat men ‘een gevoel van agency’ noemt. Agency is het gevoel dat je iets (bv. het welslagen van iets of de keuze om iets te doen) in eigen hand hebt en niet dat het in handen ligt van iets of iemand anders zoals de leraar, medestudenten, de omstandigheden of zelfs de toets. Men zegt dat dit gevoel van agency eigenlijk de sleutel is voor het zelf kunnen reguleren van het leren.

Met andere woorden, zelfeffectiviteit en het gedrag dat daarmee gepaard gaat lijkt misschien veel zowel op motivatie en als op zelfstandig leren (bijvoorbeeld het harder werken en het zelf stellen van leerdoelen). Maar de oorzaak van het gedrag is heel anders. Wel is het zo dat het kweken en versterken van een gevoel van zelfeffectiviteit van leerlingen een zeer gunstig effect kan hebben op wat er geleerd wordt én op hoe er geleerd wordt. Maar een hoge mate van zelfeffectiviteit vormt echter geen garantie, want op de loer ligt zelfoverschatting en dat kan weer leiden tot zowel mislukking als demotivatie.

paul

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. Available at http://www.uky.edu/~eushe2/Bandura/Bandura1977PR.pdf

Heb je een vraag voor mij? Stel die op http://www.van12tot18.nl/archief/verschenen-nummers/2-ongecategoriseerd/279-vragen-aan-paul

Volg mij ook op Twitter: @P_A_Kirschner