Deze post is eerder verschenen op Droog’s leren delen

Onderwijs leert onderzoeken. Onderwijs wordt onderzocht. En dan?

Het verbaast mij al sinds ik uit de wereld van het onderzoek ben gestapt en de wereld van het onderwijs in dat er zo weinig met onderzoek over onderwijs wordt gedaan. Gewoon concreet. Resultaten toepassen.

Ik ben daarom op dit blog gestart met het aanreiken van direct toe te passen conclusies uit onderzoek. Wat werkt in het onderwijs zou gebruikt moeten worden. Dit is de vierde bijdrage.

Met grote regelmaat werk ik met mijn leerlingen in het computerlokaal. Dit is een luxe, want er staan maar liefst 32 computers. En dan is er in het schoolgebouw nog een tweede computerlokaal met ook 32 computers. Genoeg plaats dus voor mijn klassen van 32 leerlingen. Prima geregeld.

In de dagelijkse praktijk kan het voorkomen dat de computerlokalen niet beschikbaar zijn omdat ze in het standaardrooster voor activiteiten zijn opgenomen of omdat collega’s eerder een reservering hebben gedaan. Ook is het wel eens zo dat niet alle 32 computers in een lokaal naar behoren functioneren.

Dit is voor mij en mijn leerlingen geen enkel probleem. Integendeel.

Ik laat in het computerlokaal vaak de helft van de computers ongebruikt!

Met enige regelmaat werk ik in mijn eigen lokaal met een aantal van de 10 laptops die op aanvraag beschikbaar zijn voor leerlingen en vraag ik een paar leerlingen hun eigen laptop of tablet mee te nemen. Dan hebben we er vaak niet genoeg.

Dit is voor mij en mijn leerlingen geen enkel probleem. Integendeel.

Waarom hebben mijn leerlingen en ik er geen probleem mee wanneer er minder computers dan leerlingen zijn?

Omdat werken achter de computer effectiever is in tweetallen!

Door verschillende auteurs is gevonden dat wanneer er gebruik gemaakt wordt van computers het effect hiervan groter is wanneer dit in tweetallen gebeurt dan wanneer dit individueel of in grotere groepen wordt gedaan. De gevonden effect groottes variëren in verschillende studies van 0,25 tot 0, 56 voor individuen en van 0,54 tot 0,96 voor tweetallen. In de afzonderlijke studies werd consequent een ongeveer twee maal zo groot effect gevonden voor tweetallen dan voor individuen.

De belangrijkste reden die hiervoor door onderzoekers wordt gegeven zijn de krachtige effecten van peer learning die bij tweetallen optimaal kunnen optreden. Leerlingen kunnen van elkaar gebruik maken bij het oplossen van problemen, het proberen van een andere strategiën en het doorlopen van een aantal mogelijke stappen. Samenwerken zorgt in zijn algemeenheid voor effectiever leren doordat leerlingen worden blootgesteld aan meerdere perspectieven en meerdere opties om problemen te verklaren. Er zijn meerdere bronnen voor feedback beschikbaar en meerdere mogelijkheden aanwezig om kennis op te bouwen en te delen. Er is ook een grotere kans dat fouten ontdekt worden.

De verklaringen dat bij het werken met computers grotere groepen minder effectief zijn dan tweetallen worden gezocht in het onvoldoende tot zijn recht kunnen komen van individuele bijdragen. Er is minder ruimte om te ontdekken wat er precies geleerd dient te worden en minder ruimte om alternatieven uit te proberen. Bij grotere groepen zullen ook de aanwezigheid van dominante en onderdanige leerlingen de mogelijkheden tot efficiënt leren negatief beïnvloeden.

De rol van de docent is van groot belang. Door de mogelijkheden tot peer learning zoveel mogelijk te bevorderen kunnen de positieve effecten hiervan zo goed mogelijk tot uiting komen. Dit betekent dat de effecten groter zijn wanneer de leerlingen geoefend zijn in het samenwerken en de voordelen hiervan hebben ervaren. Het gebruiken van opdrachten en activiteiten die gericht zijn op coöperatief leren vormen een andere mogelijkheid voor de docent om peer learning ook bij het gebruik van computers te versterken.

Mijn eigen ervaringen sluiten goed aan bij wat uit de verschillende onderzoeken is gebleken. Bij tweetallen is er is een grotere participatie van de leerlingen en er zijn meer doelgerichte en efficiënte interacties. Bij grotere groepen treedt er sneller afleiding op en zijn de individuele bijdragen meer variërend en is het lastiger om activerend op te treden.

Dus, mocht je denken niet met je klas aan de slag te kunnen gaan omdat er niet genoeg computers zijn, denk dan aan hoe Johan Cruijff het ooit zo treffend gezegd heeft:

“ieder nadeel heb zijn voordeel”

Bronnen:
Hattie, 2009. Visible Learning. Routledge, New York

Eerdere bijdragen in de serie ‘Onderzoek onderwijs toepassen’:
1. Vanaf nu: Verboden vingers op te steken!
2. Vanaf nu: Bordjes omhoog graag!
3. Vanaf nu: Licht op groen, oranje of rood!