Als je over onderwijs denkt, schrijft en spreekt, ontdek je al snel dat je je maar beter bekwaamt als evenwichtskunstenaar. Pleiten voor verandering kan namelijk al snel gepercipieerd worden als kritiek, soms nog meer door de buitenwereld dan door onderwijsmensen zelf. Als je stelt dat bijvoorbeeld de lerarenopleiding kan aangepast worden, dan krijg je onmiddellijk de vraag of deze dan nu slecht is. Dit is in feite een verkeerde vraag. Als er een nieuw type wagen wordt ingevoerd, is dat dan omdat het vorige model slecht was? Meestal niet, maar nieuwe inzichten, of in het geval van de wagen, nieuwe (liefst bewezen) technieken worden toegevoegd aan iets dat al deugdelijk was. De vorige auto was dus niet perfect, maar het nieuwe model zal dat ook niet zijn.

Het lijkt misschien voor de hand liggend, maar als je kijkt hoe sommigen spreken over onderwijs, dan lijken ze er vanuit gaan dat onderwijs per definitie slecht is. Dit kan komen omdat enkelen minder goed zijn in de evenwichtsoefening, sommige zullen dit echter bewust doen omdat ze willen provoceren en nog andere doen dit bewust omdat ze het echt menen.

In Vlaanderen is het nog relatief rustig, maar als je bijvoorbeeld kijkt in Nederland, de UK of de VS dan wordt het verhaal al heel anders. Zo wordt het (publiek) onderwijs in de VS constant beschimpt en aangevallen. Jelmer Evers wees me er onlangs op dat (Amerikaanse) hervormers trouwens toch liefst hun kinderen naar dure privéscholen sturen zelfs als ze hun plannen doorvoeren.

Het grootste slachtoffer van dergelijke aanvallen zijn waarschijnlijk vooral de leerlingen, maar zeker ook de leerkrachten. Het vertrouwen in onderwijs en leerkrachten staat in verschillende landen onder druk en je zou je bijna cynisch kunnen afvragen of er eerst rampen moeten gebeuren vooraleer het publiek beseft dat leerkrachten vaak fantastisch werk leveren (check deze brief en deze blogpost). Hoe kan je verwachten dat mensen voor de job van leerkracht kiezen als er op de job ingehakt wordt?

Idem met de discussies rond MBO (in Nederland) of BSO (in Vlaanderen). Hoe kan je verwachten dat leerlingen en ouders bewust positief voor beroepsonderwijs kiezen, als dit onderwijsniveau constant als een probleem wordt voorgesteld? Pleiten voor veranderen kan enkel maar effectief zijn als je het goede in het bestaande ook belicht. Als ik kijk in het secundair onderwijs dan merk ik bijvoorbeeld dat de meest effectieve voorbeelden van onderwijsvernieuwing vaak gebeurd zijn in het beroeps en technisch onderwijs.

Zijn er dan geen problemen of uitdagingen? Zeer zeker zijn die er wel. In Vlaanderen is bijvoorbeeld iedereen het er over eens dat de sociale ongelijkheid in onderwijs moet aangepakt worden. Wel zie ik een duidelijke verschuiving weg van de idee dat de kloof tussen goed en slecht presteren het probleem is, maar de link tussen de kloof en de sociale achtergrond van leerlingen. Deze verschuiving komt er ook door de waarschuwing die zowel uit het recente Pisa-onderzoek als het TIMS-onderzoek blijkt dat onze topleerlingen slechter zijn gaan presteren. Zo de kloof dichten kan niet de bedoeling zijn en is niet de bedoeling.

We weten dat de professionalisering van leerkrachten een van de grootste positieve effecten heeft op onderwijs. Maar hiervoor pleiten betekent niet dat leerkrachten vandaag geen professionals zouden zijn. Wel is het een pleidooi om op professionalisering in te zetten en er vaak letterlijk tijd en ruimte voor te maken.

Het is een fout idee te denken dat onderwijs niet verandert, al is het soms trager dan sommigen wensen. Het is even fout te denken dat het vroeger beter was, net zoals het fout is te denken dat het vroeger per definitie slecht was. De wereld draait en evolueert, onderwijs moet dit ook doen en doet dit ook en kan daarin alle steun gebruiken, maar liefst evenwichtig.

Pedro De Bruyckere